Cổ vật “lưu lạc” dân gian
Ông Nguyễn Văn Đức kể, năm 2004, trong lúc đào đất để
làm gạch, ở độ sâu chừng 2m, bất ngờ máy xúc chạm phải vật lạ. Lúc đưa
lên thì đó là hai tấm bia úp khít vào nhau và kết dính bởi một chất liệu
đặc biệt. Ông và một vài công nhân đã phải rất vất vả, dùng mai mới
tách đôi ra được. Bởi vậy nên mặt ngoài tấm bia vị nứt, vỡ một vài vị
trí. Mặt bên trong hai tấm bia sạch bong, không hề có gì bám vào, kể cả
nước. Cùng với 2 tấm bia là một đỉnh đá (hay còn gọi là liễn) hình
vuông, có nắp đậy, bên trong chỉ còn chút đất đen. Sau khi đào được các
di vật đá trên, ông Đức đem bộ bia đá và nắp đá đậy trên đỉnh đá về nhà,
còn lại ông mang ra gửi chùa làng (Huệ Trạch tự). Ngay sau đó, ông Đức
có nhờ vài người biết chữ Hán đến đọc xem tấm bia kia ghi những gì nhưng
họ cũng chỉ đọc được một vài chữ. Một thời gian sau, việc đào được cổ
vật của gia đình ông lắng xuống và trôi vào quên lãng.
 |
| Bộ Bia và Liễn đá hiện được bảo quản trong bảo tàng Bắc Ninh. |
Phải đến hơn 8 năm sau, cuối tháng 8-2012, trong lúc
xuống địa bàn để sưu tầm các cổ vật còn lưu lại trong nhân dân, tổ công
tác thuộc phòng Nghiên cứu Sưu tầm Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh bất ngờ được
nghe câu chuyện về tấm bia cổ năm xưa, đang được lưu giữ tại thôn Xuân
Quan và một hiện vật giống như đỉnh đá tại Huệ Trạch tự. Khi các cán bộ
bảo tàng tới nơi, gia đình ông Đức vui vẻ trao tặng lại bảo tàng.
Sau những nghiên cứu ban đầu, bảo tàng Bắc Ninh đi
đến nhận định bất ngờ: Đây là hai cổ vật bằng đá có niên đại từ năm 601,
nếu thông tin được kiểm chứng, đây sẽ là bia đá cổ nhất từng được phát
hiện tại Việt Nam và có giá trị rất lớn về mặt văn hóa lịch sử. Sự việc
trên cũng thu hút được nhiều chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu lịch sử.
Các chuyên gia cho rằng, mô hình bia một tháp như vậy giống với những
bia mộ tháp thời Tùy (Trung Quốc) đã từng được phát hiện trước đó (1
chiếc ở Thanh Hóa và một vài chiếc ở Trung Quốc). Nhận định này cũng
trùng khớp với nội dung trên bia đá có tên “Xá lợi minh tháp”, cũng như
niên đại 601 thời nhà Tùy. Nội dung bia, nguyên văn: Duy Đại Tùy nhân
thọ nguyên niên tuế thứ Tân Dậu thập nguyệt Tân Hợi sóc thập ngũ nhật Ất
Sửu. Nội dung cơ bản ghi lại việc Tùy Dạng Đế cho người đưa xá lợi vào
bảo tháp được xây dựng trong chùa Thiền Chúng (Thuyền Chúng) thuộc huyện
Long Biên đất Giao Châu xưa.
Đi tìm dấu tích chùa Thiền Chúng
Ông Lê Viết Nga - Giám đốc Bảo tàng Bắc Ninh cho
biết: “Chúng tôi đã tra cứu nhiều thư tịch cổ, duy nhất chỉ còn lại
“Thiền Uyển tập anh” Quyển Hạ (trang 102) có ghi về 1 chùa mang tên là
“Thiền Chúng” như sau: “Thiền sư Định Không (? - 808) ở chùa Thiền
Chúng, làng Dịch Bảng, phủ Thiên Đức, nhưng ở phần chú cuối trang lại
ghi “Cảm ứng xá lợi ký do Vương Thiệu viết vào cuối năm 601 dẫn trong
“Quảng hoằng minh tập” có ghi chùa Thiền Chúng như là nơi dựng tháp rước
xá lợi vào năm đó tại Giao Châu”. Như vậy đã phần nào chứng thực được
nội dung tấm bia về sự việc xảy ra đúng vào năm 601. Dấu tích chùa Thiền
Chúng chính xác ở đâu giờ vẫn còn là câu hỏi?
Nhiều nhà khoa học đưa ra giả thiết, tháp chùa Thiền
Chúng sau nhiều năm bị đổ nát đã chìm vào sự quên lãng. Chùa tan, tháp
đổ nên sau đó các cổ vật chìm trong lòng đất, đến nay tình cờ người dân
phát hiện được. Do các cổ vật nói trên được phát hiện từ 8 năm trước-
năm 2004, lớp đất vùi bên trên người dân dùng để đóng gạch hết, nên khi
các cán bộ bảo tàng tới khảo sát địa điểm phát hiện cổ vật thì đã không
còn gì? Phải chăng, tại địa điểm phát hiện ra hai hiện vật bằng đá này
trước đây từng tồn tại một ngôi chùa?
Trao đổi với phóng viên Báo An ninh Thủ đô, ông Lê
Viết Nga cho biết, bảo tàng sẽ tiếp tục nghiên cứu, bổ sung thông tin
sau đó sẽ tính đến phương án xin được cấp phép khai quật thám sát. Những
thông tin cụ thể về tấm bia cổ dự kiến sẽ được đưa ra tại Hội nghị
Thông báo Khảo cổ học năm 2012 vào ngày 27 và 28-9 tới đây. Hiện hai cổ
vật vẫn được lưu giữ cẩn thận tại bảo tàng tỉnh Bắc Ninh trong khi chờ
các nhà khoa học có thêm các nghiên cứu, đánh giá và khẳng định.
Cho tới thời điểm hiện tại, tấm bia được cho là cổ
nhất Việt Nam đang được lưu giữ tại Bảo tàng lịch sử quốc gia. Đó là bia
“Đại Tùy Cửu Chân quận Bảo An đạo tràng chi bi văn” sưu tầm từ đền Lê
Ngọc, thôn Trường Xuân, xã Đông Minh, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa có
niên đại từ năm 618.
(Theo ĐVO)