HỎI: Chúng tôi là những Phật tử rất thích đi nghe pháp. Chúng
tôi đã nghe pháp tại các giảng đường ở TP.Hồ Chí Minh gần 10 năm nay.
Một lần, chúng tôi được quí thầy dạy ... “phải biết sống tri túc”. Chúng
tôi chưa hiểu thật đầy đủ thế nào là tri túc, nếu “sống tri túc” thì có
được buôn bán làm giàu không? Nếu cuộc sống có nhiều phương tiện, của
cải thì có đi ngược lại tinh thần “tri túc” hay không?
ĐÁP:
Tri
túc là biết đủ, biết an trú vào những gì mà mình hiện có, không vọng
tưởng mong cầu. Một đời sống tri túc đúng nghĩa là một đời sống an lạc,
thanh cao vì không còn bị khổ đau do sự chi phối của dục vọng. Thế nên,
trong kinh Di Giáo, Phật đã dạy: “Người biết sống tri túc, tuy nằm trên
đất cũng an lạc, người không biết sống tri túc, tuy ở trên các cõi trời
nhưng lòng cũng không an ổn”.
Cần phải thấy rằng, cứu cánh đích
thực mà giáo lý Phật đà nhắm đến là diệt hết mọi khổ đau trong cuộc
sống. Muốn thoát khỏi khổ đau thì điều kiện tiên quyết đầu tiên là phải
vượt thoát khỏi mọi dục vọng. Bởi lẽ, mầm mống cội nguồn của tất cả các
nỗi khổ đau trong cuộc sống này đều bắt nguồn từ những tham muốn của con
người. Còn tham muốn là còn đau khổ, đó là chuỗi nhân quả tương liên
tất yếu. Cho nên, việc loại bỏ dần những tham muốn trong cuộc sống đời
người đồng nghĩa với việc thực hành một đời sống tri túc. Ở đây, tri túc
là một pháp hành, trợ lực cho hành giả trên con đường thăng tiến tâm
linh và giải thoát khổ đau.
Tuy nhiên, trên bình diện hiện thực
của một chúng sanh với nhiều nghiệp duyên ràng buộc nhưng đang hướng về
Thánh đạo; lẽ cố nhiên ta phải tự xác định vị trí cũng như phải lựa chọn
một con đường phù hợp, ngõ hầu gặp nhiều thuận duyên trên hành trình
tìm về Bảo sở của chính mình. Vì lẽ, Phật giáo là một tôn giáo xây dựng
trên cơ sở hiện thực, dựa vào những điều kiện thiết thân của mỗi chúng
sanh mà đưa ra những phương thuốc thích ứng.
Khi đã xác định là
một người Phật tử ở trong giai đoạn đầu của tiến trình học Phật, lẽ dĩ
nhiên mỗi chúng ta còn phải đối diện với nhiều vấn đề phức tạp khác của
cuộc sống. Chẳng hạn như phải lập nghiệp, mưu sinh, quan hệ xã hội, bạn
bè, dựng vợ gã chồng cho con cái... tất cả những vấn đề đó đòi hỏi những
cơ sở để tồn tại mà đời sống vật chất là một điều kiện cần không thể
thiếu. Vấn đề ở đây chính là khi tạo ra và sử dụng những phương tiện vật
chất ấy, ta phải có thái độ như thế nào để phù hợp với tinh thần tri
túc.
Ở đây, theo chúng tôi tri túc không phải là một giáo lý
khuyến khích sự tự mãn, tự bằng lòng với những gì ít ỏi mà mình có mà
chính là một thái độ biểu lộ sự thao thức của mình đối với những nỗi khổ
đau của tha nhân. Chính vì thông cảm với những nỗi khổ đau ấy mà người
Phật tử chân chính không an tâm thâu góp riêng cho mình những tài lợi,
những tiện nghi mà mình có thể sở hữu và có quyền thâu góp. Chính vì
thông cảm với nỗi khổ đau ấy mà người Phật tử quên bớt mình đi và nghĩ
đến người, luôn luôn tâm niệm rằng những điều kiện vật chất mà mình đang
có là có thể tạm đủ cho mình rồi và dành thời giờ, tâm lực để lo lắng
cho kẻ khác. Chính nhờ sự tự nguyện tri túc như vậy mà người Phật tử
biết hạn chế sử dụng những xa xỉ phẩm, những phí tổn vô ích khác và có
thể dành dụm những sở hữu vật chất nhất định để giúp đỡ cho tha thân. Có
thêm vài mẫu ruộng để mở mang canh tác, có thêm một chiếc xe để thuận
tiện việc đi lại, có được một cái máy điện toán, điện thoại để tiện việc
thông tin... điều đó không có gì chống trái với giáo lý đạo Phật cả,
không hề đi ngược lại giáo lý tri túc. Trừ phi phương tiện để có được
những điều kiện vật chất ấy là phương tiện bất chính và mục tiêu sử dụng
là để nhằm thỏa mãn tư dục của cá nhân.
Cho nên có thể thấy,
sống tri túc không nhất thiết phải chấp nhận một cuộc sống với điều kiện
vật chất tạm bợ và như vậy không hề ngăn cản sự tiến lên hay “làm giàu”
của mỗi cá nhân. Việc vận dụng nhiều phương tiện hỗ trợ trong cuộc sống
không hề trái với tinh thần tri túc, vì cần phải hiểu tri túc chính là
biết đủ đối với bản thân mình để từ đó có thể hy sinh mà phụng sự cho
người, cho nhân loại.
(Theo Phật pháp bách vấn, tập I)