Tu
tập theo đạo Phật nghĩa là không cực đoan. Đó được gọi là con đường
“Trung Đạo”, có nghĩa là không vướng mắc vào tình cảm và ham muốn, và
biết cách giải thoát mình khỏi những điều này bằng cách tỉnh thức và tự
hiểu mình. PG dạy ta làm người bằng cách quán tâm, tự hỏi vì sao ta có những hành động như thế này hay thế khác.
|
“Một người trí tuệ, nhận biết thế gian
này chỉ là ảo tưởng, nên không hành động như nó là thật. Vì thế người ấy
thoát khỏi khổ đau” - Đức Phật
“Vấn đề lớn nhất trong nghệ thuật là dùng hình tướng để tạo nên ảo tưởng về một thực tế ngỡ cao cả hơn” - Goethe
“Bí mật của phim truyện là: đó chỉ là ảo tưởng” - George Lucas
|
Như thế phải chăng không thể có nền điện ảnh giải trí cho PG?
Thật may mắn, câu trả lời là “có”. Để giữ cho tâm tránh khỏi cực đoan
có thể tạo ra một cuộc đấu tranh rất ngoạn mục bên trong tâm mình. Có
nhiều ví dụ trong đó nhà làm phim đã biến những hành vi “thụ động” như
ngồi Thiền hay bất bạo động trở thành những tình tiết rất thuyết phục,
làm nổi bật tính chiến đấu trong tâm ta.
Khi PG trở nên rất phổ biến ở Hoa Kỳ, thậm chí biến thành những phong
trào mới, chẳng hạn như “Phong trào PG dấn thân”, phát triển mạnh mẽ,
đi thẳng vào các hoạt động xã hội đặc trưng của tôn giáo khác, nhà làm
phim phương Tây có nhiều cơ hội hơn để khám phá Phật Pháp từ những quan
điểm mới.
Sau đây là danh sách những bộ phim của phương Đông lẫn phương Tây dẫn giải về lời dạy của Đức Phật, rất rõ ràng, và rất tinh tế.
8. Chiếc Cúp (The Cup)
Kịch bản của nhà sư PG Khyentse Norbu, cũng là giám
đốc của nhiều trung tâm tâm linh ở Ấn độ và những nơi khác. Bộ phim mô
tả một nhóm nhà sư trẻ tuổi người Tây Tạng ở Dharamsala, Ấn Độ, nơi Đức
Dalai Lama và các vị Lạt ma Tây Tạng lưu trú.
Chiếc Cúp là phương thuốc giải độc mới mẻ và thú vị so với một
số bộ phim còn khá thận trọng và cung kính nói về đời sống tu hành của
tu sĩ PG. Trong sinh hoạt hằng ngày ở tu viện, mặc dù hoàn cảnh khá khắc
khổ và nhiệm vụ tôn giáo đè nặng, nhưng những tu sĩ cũng là những cậu
con trai đích thực: bồn chồn không yên trong những giờ ngồi Thiền, ham
chơi, và thậm chí đôi khi cũng có hành động chống đối. Họ cũng thích
bóng đá. Một trong số đó là Orygen (Jamyang Lodro đóng. Cha anh là một
triết gia PG nổi tiếng) quyết định phải xem bằng được trận đấu bóng đá
giữa đội Pháp và Ý. Sau khi bị bắt quả tang Orygen cố gắng lẻn ra ngoài
xem bóng đá với hai bạn, Sư trụ trì quyết định cho phép Orygen “mang cả
World Cup” vào tu viện bằng cách là thuê một Ti-vi trong làng để xem.
Chiếc Cúp cũng nói về ảnh hưởng của việc toàn cầu hóa đối với
những truyền thống cổ xưa, nhưng nó cũng rất vô tư và vui nhộn. Một mặt
là tu tập tinh tấn, mặt khác là những hoạt động dường như rất “thế tục” -
xem bóng đá - được đặt cạnh nhau, làm người xem rất thích thú và cảm
mến nhân vật. Thực sự nó cũng đưa ra một bài học quý giá: Đừng quá
nghiêm khắc với chính mình giữa những nỗ lực tâm linh đã đủ khắc khổ.
7. Sư Huynh (The Dhamma Brothers)
Bộ phim này muốn nói rằng Thiền có thể thay đổi, cảm hóa ngay cả
những đối tượng không thể ngờ được. Hai giáo viên dạy Thiền quán cho một
khóa tu chín ngày tại một nhà giam cực kỳ an toàn nhưng nổi tiếng là
thô bạo ở bang Alabama.
Cảnh trong phim The Dhamma Brothers
Các giáo viên này cùng vào sống tại nhà tù. Họ cảnh báo tù nhân rằng
khóa tu này đòi hỏi sự im lặng nghiêm ngặt và kỷ luật hơn trước đây. Kết
quả thật là kỳ diệu. Những tù nhân tham dự khóa tu dần dần cảm thấy dấy
lên những xúc cảm, và họ mô tả kinh nghiệm của những buổi tập Thiền
khiến người xem vô cùng xúc động. Nhiều tù nhân ở đó đã phạm những tội
ác kinh khủng, như giết người hay hãm hại người phải bị chung thân,
không thể nào ra được bên ngoài. Vì thế nhà tù duy nhất họ có cơ hội
trốn thoát là nhà tù do tâm họ tạo ra…
6. Chiến binh hòa bình (Peaceful Warrior)
Bộ phim kể về một huấn luyện viên thể dục có tài Dan Millman (Scott
Mechlowicz đóng). Trong một tai nạn xe hơi anh biết mình sẽ không bao
giờ thi đấu được nữa. Bị Bắt buộc phải xem lại lối sống của mình, anh
nhờ sự giúp đỡ người thầy tâm linh bí hiểm mà anh thường gọi là Socrates
(Nick Nolte đóng), người mà anh gặp được tại sân ga. Cơn khủng hoảng
khi phải xem xét lại mục đích của cuộc đời thường xảy ra ở hầu hết chúng
ta. Tuy nhiên, lời khuyên và trí tuệ của Socrates lại không tầm thường
chút nào và thực sự rất đáng giá.
Dan biết rằng, chấp nhận tất cả mọi thay đổi mà chúng ta không thể
nào kiểm soát, và bình tĩnh trước thực tế khó khăn chính là những bài
học luôn được mọi người nghiên cứu cẩn thận, để hiểu được những điều cơ
bản của Thiền PG. Những lời giáo huấn trong phim xoay quanh những tình
huống khó khăn phức tạp, kể cả khi thực hiện một việc đơn giản nhất:
tỉnh thức.
5. Bánh xe Thời gian (Wheel of Time)
Đạo diễn người Đức Werner Herzog dùng tài năng đặc
biệt của mình chuyển sang làm phim về cộng động PG Tây Tạng trên khắp
thế giới. Chuyện phim nói về một người đàn ông đã đi bộ suốt ba năm
trời, quỳ lạy qua hàng ngàn dặm đường để đến được Bồ-đề Đạo tràng. Cuối
cùng Đức Dalai Lama lại không xuất hiện vì cơn bệnh đột ngột. Trong giây
phút ta có thể cảm thấy rất thương cảm cho ông. Ngoài ra, đám đông vẫn
kiên nhẫn chờ đợi nên càng gây được nhiều ấn tượng sâu sắc.
4. Người Sith trả thù (Revenge of the Sith – Star Wars Episode III)
Hình tượng của PG, đặc biệt là sự đa dạng của Thiền PG, đã luôn là
yếu tố thẩm mỹ và triết lý của bộ phim Star Wars của đạo diễn George
Lucas.
Câu chuyện Annakin Skywalker biến thành Darth Vader là một bài học
mang tính PG: không thể chấp nhận cái không thể tránh được là cái chết
của vợ mình, Annakin đi theo thế lực của bóng tối xấu ác, hy vọng sẽ
dùng sức mạnh Sith của mình mà ngăn cản được điều đó. Anh ta cho thấy sự
nguy hiểm của chấp thủ và sự si ngốc cố gắng tránh những đau khổ tất
nhiên sẽ đến. Annakin muốn tìm ra một con đường tắt của Diệu đế thứ nhất
trong Tứ Diệu Đế: Khổ.
Sự lầm lạc đáng thương này có kết quả ngay. Anh không có khả năng
chấp nhận những mất mát và những thay đổi tất yếu của cuộcđời, điều đó
đã dẫn anh đến một dạng đau khổ hơn nữa, đó là ảo tưởng. Như Yoda đã
nói: “Sợ hãi là con đường dẫn đến tăm tối. Sợ hãi dẫn đến phẫn nộ. Phẫn
nộ dẫn đến thù ghét. Thù ghét dẫn đến đau khổ”.
3. Vì sao Tổ Bồ-đề Đạt-ma lại đến từ phương Đông? (Why Has Bodhi-Dharma Come From The East?)
Đây là một bộ phim của Hàn Quốc, cũng là một bộ phim cần suy ngẫm,
nói về một vị lão sư. Đệ tử của ông tuổi trung niên, và một cậu thanh
niên sống trong một tu viện miền quê yên tĩnh. Vì bộ phim ít lời thoại,
và tiến triển chậm, thận trọng, nó có mục đích khiến người xem phải suy
nghĩ nhiều hơn.
Trong phim ta thấy những công việc đời thường như chẻ củi, rót trà,
gieo trồng… biến thành những cơ hội để được thấy mình đang tỉnh thức ở
hiện tại. Bồ-đề Đạt-ma đã dùng một phương pháp rất trí tuệ, rồi sau đó
là im lặng. Nó khiến ta như bị khiêu khích. Như khi Tổ nói về những nguy
hiểm của thế giới bên ngoài, và lòng người luôn sai lạc vì chỉ nghĩ về
cái Tôi, rồi mời chúng ta suy gẫm về điều đó. Bộ phim tái tạo lại một
kinh nghiệm Thiền định. Nó cũng cho ta cơ hội nhìn thấy sự đấu tranh nội
tâm của mỗi người trong từng giai đoạn của Thiền..
2. Chiến Tuyến Đỏ (The Thin Red Line)
Thiền đối đầu với sức mạnh của sự hung ác, đối đầu với khả năng vượt
trội của bạo lực bằng sức mạnh của tâm và hành động hy sinh. Bộ phim thể
hiện nhiều giai đoạn phát triển tâm linh khác nhau.
“Trong thế giới này, người ta không là gì cả.” - “Không, bạn lầm rồi. Tôi còn thấy được một thế giới khác”.
Theo quan điểm PG, “thế giới khác” đó không phải là một nơi nào khác,
mà chỉ là một tâm cảnh khác. Suốt bộ phim, nhân vật chính luôn giữ một
vẻ hiên ngang trầm tĩnh của người biết buông bỏ và có lòng từ bi, như
một vị Bồ-tát, luôn muốn cứu giúp chúng sinh mà tái sinh lại trong thế
gian này.
1. Xuân, hạ, thu, đông . . . (Spring, Summer, Fall, Winter...and Spring)
Đây là câu chuyện về một thiền sư và một đệ tử trẻ sống trong một tu
viện nhỏ ở giữa một cái hồ. Sư phụ dạy đệ tử biết về sự bạo tàn của cuộc
đời và sự đồng cảm. Khi lớn lên, người đệ tử rời tu viện để đi theo một
người con gái đẹp và bắt đầu đối mặt với những xấu xa nhất của cuộc
đời. Đời sống tu hành không luôn phải trong sạch, vô tội, hoặc tránh
được những dụ dỗ của xúc cảm, mà là phải đi sâu vào tận mọi ngỏ ngách
của bản chất tâm linh của ta. Đó cũng là những bài học tâm linh khó học
nhất.
Khi người đệ tử này trở về tu viện để chuộc lỗi với Thầy, giờ đây anh
có thể nhìn thấu được bản chất bên trong mọi sự việc. Anh kéo tảng đá
nặng hàng dặm đường để lên đến đỉnh núi. Tại đây anh có thể đặt xuống
cái gánh nặng xuống (nghĩa đen và cả ẩn dụ) và ngồi thiền một mình trên
đỉnh núi. Cảnh quay này là một trong những biểu tượng điện ảnh sâu sắc
nhất, đáng kinh ngạc nhất về sự thực hành tu tập tâm linh trong PG.
|
Một số phim khác:
- Luân hồi (Samsara)
- Tất-đạt-đa (Siddhartha)
- Thiền (How to Cook Your Life for Zen in the kitchen)
- Kundun
- Ma Trận (Matrix)
- Phim hài “I Heart Huckabees”
- Vẻ đẹp kiểu Mỹ (American Beauty)
- Tommy
- Fight Club |
Thủy Ngọc lược dịch (Theo buddhistchannel.tv)