Tết
Thanh minh xuất phát từ TIẾT THANH MINH là một trong số hai mươi tư
tiết khí của ÂM LỊCH. “Nhân ngày Thanh Minh, người dân các nước có nền
văn hóa tương đồng và chịu ảnh hưởng của nền văn minh Trung Hoa đều có
tục đi tảo mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên sau cuộc tảo mộ. Công
việc chính của tảo mộ là sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên cho được sạch
sẽ” (theo wikipedia.org).
“Vu
Lan là ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ (và tổ tiên nói
chung) - cha mẹ của kiếp này và của các kiếp trước” (theo
wikipedia.org). Nhưng người xưa dạy: “Bất hiếu với cha mẹ thì thờ cúng
vô ích” – Coi việc đối xử tử tế khi cha mẹ (ông bà…) còn sống quan trọng
hơn khi họ đã chết.
Người xưa cũng quan niệm rằng: “Bất hiếu
với cha mẹ, thờ cúng vô ích”. Điều đó chứng tỏ cha ông ta rất coi sự ăn
ở, đối xử của con cháu khi cha mẹ (ông bà) còn sống (HIẾU trong ĐỐI XỬ
HÀNG NGÀY) quan trọng hơn việc thờ cúng tế lễ khi họ đã chết (HIẾU trong
THỜ CÚNG).
Trong Hán tự, “HIẾU” gồm chữ “LÃO” ở trên (có lược
bớt phần đuôi), chữ “TỬ” ở dưới. Cha trên, con dưới, thể hiện trật tự
gia đình trên dưới phân minh, không “bình đẳng”, lộn ẩu kiểu “đồng chí
cha đồng chí con” được! Để truyền dậy chữ HIẾU thuận lợi, các cụ Đồ Nho
xưa đã “chiết tự” thành các câu vè giúp học trò dễ nhớ mặt chữ:
Đất thì là đất bùn ao,
Ai cắm cây sào sao lại chẳng ngay.
Con ai mà đứng ở đây,
Đứng thì chẳng đứng, vịn ngay vào sào.
Hiếu
là một ĐẠO lâu đời nhất trong các đạo. Gương hiếu thảo sớm nhất được
chép thành chuyện (NHỊ THẬP TỨ HIẾU), là gương Vua Thuấn một vị vua
huyền thoại thời Trung Quốc cổ đại: Nguyên cha của Thuấn là Cổ Tẫu,
người hung bạo. Mẹ của Thuấn mất sớm, Cổ Tẫu tái hôn sinh ra Tượng. Vì
có lời gièm pha của người kế mẫu và đứa em ngỗ nghịch cùng cha khác mẹ,
Cỗ Tẫu không ưa Thuấn , thường tìm cách đầy đọa Thuấn, đưa Thuấn đi cầy ở
những vùng đầy thú dữ.. Biết thế, nhưng Thuấn vẫn trọn gìn chữ hiếu đối
với cha và người dì ghẻ ác nghiệt, không một lời than oán.
Tấm
lòng hiếu thảo và hòa mục ấy của Thuấn động đến Trời, cả đàn voi ra giúp
Thuấn cày đất và vô số chim muông đáp xuống nhặt cỏ hộ. Thấy không hại
được Thuấn Cổ Tẫu và người dì ghẻ sai Thuấn đánh cá ở Hồ Lôi Trạch, nơi
có nhiều sóng to gió lớn, nhưng khi Thuấn đến thì sóng lặng gió yên. Sau
được vua Đường Nghiêu truyền ngôi, suốt 18 năm trị vì, Đế Thuấn chỉ
ngồi gảy đàn hát khúc Nam Phong mà bình trị được thiên hạ, nhà nhà đều
lạc nghiệp âu ca.
Thực ra, ngay từ xa xưa, chữ HIẾU cũng đã được
hiểu với một nghĩa rất rộng: Hoà Thượng Tuyên Hoá từng giảng: Đạo hiếu
có bốn thứ: một là đại hiếu, hai là tiểu hiếu, ba là viễn hiếu, bốn là
cận hiếu.
Thế nào là đại hiếu? Tức là báo đền ơn cha mẹ của mình trong nhiều đời về trước, báo đền ơn của sư trưởng.
Thế
nào là tiểu hiếu? Tức là hiếu thảo với cha mẹ trong đời này mà thôi; lo
lắng, chăm sóc làm cho cha mẹ vui vẻ, phụng dưỡng, an ủi, đó tức là
cung kính cha mẹ, cúng dường cha mẹ.
Thế nào gọi là viễn hiếu?
Tức là kính trọng các bậc thánh hiền xưa kia, lấy mỗi lời nói mỗi công
hạnh của họ làm gương sáng để mình bắt chước noi theo.
Thế
nào là cận hiếu? Tức là ngoại trừ hiếu thảo với cha mẹ mình, thì cũng
cần phải hiếu thảo với cha mẹ người khác. Rằng: "lo ngô lo, dĩ cập nhân
chi lo", tức là tôn trọng những huynh trưởng, tiền bối của mình rồi cũng
tôn trọng những bậc tiền bối của kẻ khác. Mình cần có tư tưởng và hành
động hiếu thảo như vậy.
Thật
đau buồn khi chợt nhớ lại cái thời nhà nhà mù quáng theo nhau từ bỏ bàn
thờ gia tộc, coi việc thờ phụng cha mẹ, ông bà, tổ tiên là một việc
làm..."lạc hậu"!
Làm tròn chữ hiếu trong bối cảnh xã hội hiên
tại thực sự đang là một vấn đề cần được hóa giải một cách cân nhắc, có
xét đến thực trạng cuộc sống thực tế. Ngày nay, không thể đòi hỏi thế hệ
con cháu, khi chịu tang, phải xin nghỉ việc công như các quan lại thời
xưa. Nghỉ thế có mà mất chức, mất việc, thậm chí nhịn đói có khi. Ngay
đến việc chăm sóc các cụ già, bây giờ cũng không thể có mẫu người như
Lão Lai Tử ngày đêm đùa rỡn làm cho cha mẹ vui, bởi làm như thế thì lấy
đâu ra thời gian lao động kiếm sống?
Cũng không thể bầy tỏ lòng
hiếu đến mất vệ sinh một cách mù quáng như Canh Kiềm Lâu: nếm phân để
biết tình trạng sức khỏe của cha mẹ! Càng không cần thương kính cha mẹ
đến mức khi nhìn thấy mẹ cắn móng tay, mà trái tim người con chạnh thấy
xót xa như chính bản thân đang đứt ruột vậy (Tăng Sâm )…
Xã hội
ngày càng “GIÀ” đi trông thấy. Nghĩa là số người cao tuổi ngày càng
đông, ngày càng chiếm một tỉ lệ rất lớn trong cộng đồng dân cư. Trong
khi nhân khẩu trong mỗi gia đình ngày càng ít (từ chủ trương "Mỗi cặp vợ
chồng chỉ sinh từ 1 đến 2 con"), tức cũng là lực lượng gánh vác việc
gia đình như phụng dưỡng ông bà cha mẹ..., ngày càng giảm.
Trong
bối cảnh như vậy, thiết nghĩ, việc tổ chức chăm lo cho thế hệ người
già, không thể phó mặc cho từng gia đình cá thể, mà phải được coi như
một chính sách xã hội quan trọng. Xây dựng và phát triển sớm các TRẠI
DƯỠNG LÃO hoàn chỉnh, hoạt động bằng quỹ phúc lợi xã hội là chính, là
một ví dụ.. Các trại này có đầy đủ các phương tiện và con người có
chuyên môn và đạo đức phù hợp, để chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; vừa
giúp các cụ có nơi giao lưu, vui sống những năm tháng cuối đời, tránh
được cuộc sống “vò võ” cô đơn trong những căn nhà cho dù có là biệt thự
nguy nga!
Có lẽ đó là một trong những cách tốt nhất giúp con
cháu các gia đình thực hiện được CHỮ HIẾU phù hợp điều kiện làm ăn sinh
sống ở thời buổi đua tranh trong cơ chế thị trường sôi động và đầy biến
đổi này.
Theo Trần Huy Thuận - Tầm nhìn