Giữa cuộc sống hối hả, bộn bề, nhiều người thích rủ nhau đến những
quán cơm chay để tìm cho mình những giây phút bình yên, thư giãn, hay tự
chế biến những món ăn chay giàu dinh dưỡng, ấm cúng tại nhà để cùng
thưởng thức với bạn bè và người thân.
Con số thống kê được tờ “Người Lao Động” đăng tải cho thấy ở Việt Nam
có 10% người thường xuyên ăn chay; tại châu Âu, con số này là 20%.
Ăn chay mang lại sự cân bằng cho cơ thể và an lành cho tâm trí
Khoa học dinh dưỡng đang đối đầu với thử thách: không chỉ mang lại sức
khỏe cho cá nhân mà còn lợi ích cho sức khỏe môi trường. Vì vậy, cách
lựa chọn thực phẩm lành mạnh không chỉ dừng ở thực phẩm mang tính dinh
dưỡng, mà còn thực phẩm góp phần bảo vệ môi trường.
Chế độ ăn từ thực vật hay chế độ ăn chay là con đường gần nhất đi đến
sự giảm thiểu hủy hoại môi trường và chống lại biến đổi khí hậu.
Ẩm thực chay – một đặc thù của văn hóa Việt
Trong các bữa ăn của người Việt thường có thành phần rau, củ, quả
nhiều hơn. Dân ta có câu “Cơm không rau như đau không thuốc”. Chúng ta
ăn rau sống cả rổ trong khi dân Tây chỉ ăn 1 hay 2 lá salat mà thôi.
Ẩm thực Việt không chỉ là một nghệ thuật mà nó còn hàm chứa tính triết
lý trong đó: thức ăn là phải đủ tính âm dương, ngũ hành thì mới giữ
được quân bình. Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ được thể hiện trong ngũ sắc của các
món ăn: trắng, vàng, xanh, đỏ, nâu; hay trong ngũ vị: chua, cay, măn,
ngọt, bùi.
Tính âm dương và ngũ hành phần lớn là do các loại rau củ hoa quả, các
loại rau thơm như húng quế, tía tô, kinh giới, bạc hà và các gia vị như
hành, tỏi, ớt, gừng, sả, chanh… tạo ra, mà những thứ này đồng thời cũng
là những vị thuốc dân gian.
Vì vậy các món ăn Việt không chỉ bắt mắt, giàu hương vị mà còn bổ
dưỡng trong việc cung cáp đủ các thành phần như đạm, khoáng, chất béo
không bão hòa, chất chua và chất xơ rất cần cho tiêu hóa. Thực đơn chay
như vậy quả là một truyền thống ẩm thực Việt mà ít dân tộc nào có được,
và vì thế rất được nhiều người trên thế giới ưa chuộng.
Lý do của việc ăn chay
Việt Nam có một nền văn hóa Phật giáo
rất lâu đời. Theo đó lòng từ bi được biểu hiện trong việc cấm sát sinh –
một trong năm giới luật của nhà Phật. Tất cả những sinh vật dù nhỏ như
con kiến đến to hơn như con voi và ngay cả con người đều có quyền được
sống.
Theo quan niệm Phật giáo, ăn chay cũng giảm bớt tạo nghiệp
Khi người ta chọc tiết một con gà, con lợn hay con bò thì chúng đều có
cảm xúc đau đớn, phải dãy dụa bất lực và la hét rống lên, phản ứng hận
thù y như chúng ta vậy. Trong trạng thái bị giết như vậy các độc tố sẽ
tan ra trong thịt mà chúng ta sẽ hấp thụ nó khi ăn và sinh lòng thù hận.
Vì thế không sát sinh và không ăn thịt là cốt để nuôi dưỡng tâm an
lạc, lòng từ bi, lòng thương đối với mọi con vật và cả đối với con
người. Và khi ăn chay chúng ta cũng giảm bớt được việc tạo nghiệp.
Xét về cơ quan tiêu hóa thì động vật ăn thịt luôn có hàm răng nhọn,
kích thước ruột già ngắn để tống các chất độc nhanh. Còn động vật ăn cây
cỏ thì có hàm răng phẳng, ruột dài hơn. Con người có hệ tiêu hóa thuộc
loại thứ hai này.
Ngoài ra cũng nên hiểu rằng chúng ta ăn uống là để hấp thụ các chất
dinh dưỡng cho cơ thể bất kể từ thức ăn động vật hay thực vật miễn sao
đầy đủ chất là được. Nhưng thức ăn thực vật sẽ mang lại nhiều lợi ích
hơn, nếu chúng ta có kiến thức đầy đủ về khoa học ăn chay.
Người xưa có câu:
Nhất thiết chúng sinh không sát nghiệp
Hà sầu thế giới động đao binh?
(Nếu chúng sinh không bị giết hại, thì lo gì thế giới có chiến tranh?)
Vì vậy ăn chay với bất kỳ lý do nào thì cũng đều gieo được hạt giống từ bi và tạo ra một môi trường hòa bình cho thế giới.
Xu hướng ăn chay vì sức khỏe
Trên báo “Sức khỏe & Đời sống” (cơ quan ngôn luận của Bộ Y tế Việt
Nam) ngày 18-12-2010 cho biết các thông tin về dinh dưỡng của thực phẩm
chay như sau.
Tất cả mọi người không phân biệt tuổi tác hay giới tính đều có thể lựa
chọn ăn chay như là một phương pháp phòng chống bệnh tật, giữ gìn vóc
dáng, kéo dài tuổi thọ và nhiều người quan niệm ăn chay là để tâm hồn
thanh tịnh, bình an.
Có thể khẳng định rằng, các thực phẩm chay cung cấp cho con người đầy
đủ các chất dinh dưỡng cơ bản nhất bao gồm: chất bột, chất béo, chất
đạm, chất xơ, các vitamin và muối khoáng. Nếu một người ăn chay mà ăn
uống đủ lượng và có thành phần thực phẩm cân đối thì cũng có thể cao hơn
và to lớn hơn người ăn thịt.
Đặc biệt, ăn chay có thể khiến con người sống lâu hơn. Thực tế đã cho
thấy, người Eskimo hoàn toàn ăn thịt thì tuổi thọ trung bình của họ chỉ
là 36 năm, còn người Kogi (bộ tộc ở Peru - Nam Mỹ) ăn thuần chay thì
tuổi thọ trung bình của họ lên tới 100 năm.
Thịt mang tính axit, khi được hấp thụ vào cơ thể làm cơ thể mang tính
axit. Để trung hòa tính axit của thịt, cơ thể lấy canxi trong xương dẫn
đến bệnh loãng xương. Môi trường axit còn là môi trường sinh sống của tế
bào ung thư. Hấp thụ nhiều thịt làm tăng cholesterol, dư thừa năng
lượng dẫn đến bệnh tim mạch, béo phì và bệnh gút.
Ở phương Tây đang xuất hiện “làn sóng ăn chay mới” không liên quan gì
tới những người ăn chay truyền thống vì tôn giáo. Những người ăn chay
mới chỉ có mục tiêu duy nhất: giữ sức khỏe và giữ vóc dáng nên họ thích
ăn hoa quả và ăn chay là những thức ăn có nguồn gốc từ thực vật, không
chứa dầu mỡ, các chất béo, chất gây lão hoá...
Theo các nghiên cứu khoa học, chế độ dinh dưỡng chay sẽ giúp cho việc
phòng ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch, trước hết là bệnh tăng huyết
áp và bệnh mạch vành, những người ăn chay có chỉ số xơ vữa mạch máu
thấp. Trong thức ăn chay có ít cholesterol, ít acit béo, nhiều vitamin,
có tác dụng chống ôxy hóa, nên các món chay rất thích hợp cho bạn nào
muốn có hình dáng thon gọn và trẻ lâu.
Ăn chay cung cấp đủ năng lượng và dinh dưỡng không thua gì ăn mặn.
Khoa học đã chứng minh người ăn chay có khả năng dẻo dai và sức chịu
đựng tốt hơn người ăn thịt. Người ăn chay thường có tuổi thọ cao hơn
người ăn mặn. Theo nghiên cứu mới đây nhất thì thực phẩm chay có tác
dụng rất tích cực đối với phụ nữ mang thai và trẻ em.
Ngoài ra, cho trẻ ăn thực phẩm chay không những đảm bảo vệ sinh mà còn
giúp cho trẻ khỏe mạnh, tâm trí an lành và có chỉ số thông minh cao.
Chế độ ăn nhiều thực vật cung cấp một lượng lớn vitamin, khoáng chất,
các chất chống ôxy hoá, các chất béo không bão hoà tốt cho sức khoẻ, và
đặc biệt ít calo. Chuyên gia tư vấn dinh dưỡng Heidi VanPelt-Belle (Cao
đẳng Y tế và Sức khỏe Huntington) giải thích, rau xanh, đặc biệt là
những loại có lá sẫm, cung cấp tất cả các acit amin cần thiết cho quá
trình tạo protein và được tiêu hoá nhanh. Do đó, người ăn chay có nhiều
sinh lực hơn, mạnh mẽ trong các hoạt động.
Phải sử dụng từ 7-16 kg đậu nành để tạo ra 1 kg thịt, do đó người ta
đã lãng phí 90% protein, 99% hydratcacbon và 100% chất xơ là những chất
cần cho sức khỏe con người.
Một nghiên cứu ở Anh cho biết, có hơn 33.000 người được cứu sống mỗi
năm ở nước này do họ lựa chọn và duy trì chế độ ăn uống khôn ngoan. Một
khẩu phần ăn có trái cây và rau xanh mỗi ngày cứu được 15.000 đời sống
(gồm 7.000 người thoát khỏi bệnh tim mạch, gần 5.000 người từ ung thư và
trên 3000 người khỏi bệnh đột quỵ).
Khoảng 4.000 người khác thoát khỏi “cửa tử” do liên tục bổ sung chất
xơ vào cơ thể, trong khi gần 7.000 người cũng sống khỏe mạnh bởi họ thận
trọng với các loại thực phẩm giàu chất béo và 7500 người khác lưu ý đến
muối ăn, đầu mối của nhiều vấn đề sức khỏe.
Trái cây, rau xanh không thể thiếu trong thực đơn hàng ngày
Các tài liệu y tế Anh khuyên người dân nên ăn 440g trái cây, rau xanh và 18g chất xơ, tiêu thụ không quá 6g muối mỗi ngày.
Sau đây là một vài thực phẩm chay có tỷ lệ đạm cao (theo trọng lượng):
- Đậu phụ (đậu hũ) chế biến từ đậu nành 16%.
- Mỳ căn (chế biến từ bột mỳ) 70%.
- Ngô (bắp) 13%.
- Gạo 8,6%.
- Các loại đậu 10-35%.
- Hạnh nhân, hạt bồ đào, hạt điều, hạt thông 14-30%.
- Hạt bí đỏ, hạt vừng, hạt hướng dương… 18-24%.
Theo các nhà khoa học, để sản xuất đạm động vật, ta phải tiêu tốn từ
3-15 lần lượng nước so với sản xuất đạm thực vật, để sản xuất 1 calorie
thịt bò thì mất khoảng 78 calorie năng lượng nhiên liệu hóa thạch; 1
calorie thịt heo mất 35 calorrie năng lượng nhiên liệu hóa thạch… nhưng 1
calorie đậu nành thì chỉ bằng 1 calorie năng lượng nhiên liệu.
Do đó, việc ăn chay sẽ giúp tiết kiệm nguồn nước cũng như nguồn nhiên
liệu hóa thạch (than đá, dầu mỏ...). Nếu chỉ trồng rau, quả, ngũ cốc cho
người ăn thì 1 hécta đất có thể nuôi 30 người trong khi nếu sử dụng đất
để trồng thức ăn cho chăn nuôi để sản xuất ra thịt, trứng, sữa thì 1
hécta chỉ nuôi được từ 5 đến 10 người dân.
Như vậy ăn chay không chỉ có lợi cho sức khỏe mà còn giúp cho chúng ta tiết kiệm được nguồn nhiên liệu cũng như quỹ đất.
“Yêu” khoẻ hơn nhờ biết cách ăn kiêng
Một số người tỏ ra lo lắng khi ăn chay sẽ ảnh hưởng đến năng lực yêu
đương. Kỳ thực, theo các nghiên cứu, việc cải thiện đời sống tình dục
nên bắt đầu từ bàn ăn.
Chế độ ăn ưu tiên thực vật sẽ tăng sự hấp dẫn giới tính, tăng sinh lực
và ngăn rối loạn tình dục. Theo Lee Hitchcox, tác giả cuốn sách “Long
life now”, việc tiêu hoá một lượng lớn chất béo bão hoà (thường có trong
các sản phẩm thịt đặc biệt là thịt bò) làm hạn chế lưu thông máu đối
với bộ phận sinh dục nam và tăng huyết áp, dẫn tới chứng bất lực. Người
béo phì cũng phải chịu đựng tình trạng giảm ham muốn và yếu hơn trong
“chuyện ấy”.
Những người ăn nhiều món ăn từ thực vật có mùi cơ thể dễ chịu hơn.
Theo một nghiên cứu của Đại học Charles ở Cộng hoà Czech, phụ nữ thích
những người đàn ông ăn kiêng vì mùi cơ thể của họ quyến rũ, dễ chịu và
nhẹ nhàng hơn những người ăn thịt.
Người ăn chay điềm tĩnh và dịu dàng hơn, giúp họ dễ hoà hợp hơn với
một nửa của mình. Thêm nữa, chất xơ trong các khẩu phần ăn chay có thể
làm cho con người bớt hiếu chiến và vì thế, họ dễ trở thành những người
tình tuyệt vời hơn.
Theo Quang Lâm (Nhịp cầu thế giới)