Mỗi cuốn tạp chí cũ như thế này được mua
lại với giá từ 600.000 đến 1 triệu đồng/bản - số tiền không nhỏ đối với
các nhà nghiên cứu “giàu sách nhưng nghèo tiền” của Huế - Ảnh: Thái Lộc
Nhiều lý do được chủ
nhân sách quý đưa ra: thiếu tiền trong khi sách cũ rất được giá, muốn
giữ sách phải có phương tiện quá tốn kém, các sách xưa đã được dịch, in
mới thì giữ làm gì...
"Tiếc lắm, nhưng còn cách chi để có tiền!"
Tình
cờ ghé thăm nhà ông T.N. ở Thành nội Huế, chúng tôi được ông khoe vừa
có tiền lợp lại cái mái nhà thấm dột. Ông nói: "Cả thảy hết hơn 15 triệu
đồng, tất cả là nhờ bán được sách báo cả đó!". Ông T.N. cho hay ngoài
mấy trăm tờ báo ở miền Nam trước năm 1975, thứ ông rất quý nhưng buộc
phải bán là nhiều số báo ấn hành ở Huế trước năm 1945 như Tiếng Dân, Tràng An, Thần Kinh Tạp Chí và
mấy cuốn sách quý hiếm đầu thế kỷ 20 khác. Ông T.N. hiện có chừng 400
bản tân nhạc của các nhà xuất bản Tinh Hoa, An Phú, Diên Hồng... đã được
trả giá 30.000 đồng mỗi bản. Ông nói sẽ "gả bán" nếu có ai trả đến
50.000 đồng. "Tiếc lắm nhưng buộc phải bán vì không cách chi để có tiền
cả!" - ông T.N. nói.
Chúng
tôi tiếp tục tìm đến nhà nghiên cứu P.T. - người đang sở hữu tủ sách
lớn bậc nhất của Huế. Ông cho biết vừa bán xong một loạt sách xưa được
hơn 30 triệu đồng cũng để sửa nhà. Số sách ông P.T. bán gồm các tác phẩm
in đầu tiên của những tác giả nổi tiếng gồm: Thiếu quê hương, Tàn đèn dầu lạc của Nguyễn Tuân,Thanh đạm của Nguyễn Công Hoan, Kỹ nghệ lấy tây và Lục xì của Vũ Trọng Phụng... Tuy nhiên, thứ ông P.T. tiếc hơn cả chính là mấy chục số tạp chí Nam Phong và nhiều loại ấn phẩm quý hiếm như Nông Cổ Mín Ðàm, Phụ Nữ Tân Văn, An Nam Tạp Chí, Tao Ðàn...
"Tủ sách ni là công trình đời
người, có tiền cũng không thể mua lại được. Tui suy nghĩ nát óc nhưng
không thể không bán vì mình không có tiền, sách lại đang được giá. Mặt
khác, cứ nhìn các loại sách cổ sách quý xuống cấp, số thì hư bìa, số mục
mủn, rách nhàu... không có cách chi lưu giữ được nữa!" - ông P.T. nói
trong sự tiếc nuối.
"Thành phố sách" sẽ hết sách
Nhiều người gọi Huế
là "thành phố sách". Nhìn vào lịch sử vùng đất nghèo khó này, điểm nổi
bật của Huế, có thể nói, chính là sách vở. Từ những năm đầu thế kỷ 20,
nhiều nhà bác học của Trường Viễn Ðông Bác Cổ từng từ Hà Nội vào Huế tìm
tham khảo những thư tịch cổ về lịch sử và văn hóa. Người ta ví Huế
ngang hàng với các trung tâm văn hóa lớn như Hà Nội, Sài Gòn thời ấy
cũng nhờ sách. Cố đô từng tồn tại nhiều tủ sách gia đình có giá trị
chẳng khác thư viện, rất nổi tiếng như tủ sách của cụ Phạm Quỳnh ở tư
dinh Hoa Ðường, của học giả Ðào Duy Anh, Ðào Ðăng Vỹ, Phan Văn Dật, của
nhà Huế học tiên khởi L.Cadière và của nhiều tu viện Thiên Chúa giáo và
các cơ sở Phật giáo... Trải qua thiên biến lịch sử, chiến tranh, lụt lội
và mưa ẩm, nhiều người dân Huế vẫn kiên trì bảo vệ sách. Ðến hôm nay,
những tủ sách lớn đã không còn nhiều, các loại sách quý cứ hỏng dần, mất
dần. Và bây giờ thì đang bị bán đi...
Cuối năm 2012, bác sĩ B. ở Mỹ đã về Huế để mua bộ Khâm định Việt sử thông giám cương mục bằng
giấy bổi do Quốc sử quán triều Nguyễn ấn hành thế kỷ 19 của nhà nghiên
cứu Ð.N.. Mấy chục tập thơ văn của vua và hai bộ sử liệu thời Nguyễn của
nhà nghiên cứu A.T. cũng được bán cho bác sĩ B.. Nhà nghiên cứu P.T.
tiết lộ đã bán cho bác sĩ B. trọn bộ tạp chí B.A.V.H. và rất nhiều sách
người nước ngoài viết về Việt Nam xuất bản vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ
20. Bác sĩ B. đã chuyển toàn bộ số sách quý mua được về nhà riêng ở Mỹ.
Nếu các thư viện biết "làm giàu"...
Trước tình trạng
người Huế bán sách, nhà nghiên cứu văn hóa Bửu Ý nói nên thấu hiểu để
thông cảm. Ông lý giải tâm lý nhiều người không chỉ ngại thời tiết mưa
ẩm của Huế làm sách dễ hỏng, mà còn vì hầu hết sách cũ đều đã được dịch
và đưa lên Internet, cho nên những cuốn sách cổ quý không còn hữu dụng
nữa, chủ yếu chỉ còn giá trị hiện vật (cổ vật). Thế hệ tiếp theo lại
không thấy quan tâm trong khi những nhà sưu tầm, nghiên cứu tuổi đã già,
tuổi sưu tầm còn rất ngắn và thấy rõ không thể sống lâu với sưu tập của
mình nữa.
"Mà họ cũng phải sống
nữa chứ. Theo tôi, các cơ quan chức năng như Trung tâm học liệu Ðại học
Huế, Bảo tàng Văn hóa Huế, Thư viện tỉnh Thừa Thiên - Huế và các thư
viện đại học... nên nghĩ đến chuyện làm giàu bằng cách mua những tác
phẩm cổ kính ấy. Tình hình nghiên cứu khoa học trong các đại học đang đi
xuống ở mức hết sức thấp. Nếu đại học đẩy mạnh nghiên cứu thì nhất định
những người nghiên cứu sẽ tìm tới các tủ sách này ngay" - nhà nghiên
cứu Bửu Ý nói.
Nhà nghiên cứu Nguyễn
Hữu Châu Phan - chủ một thư viện gia đình lớn ở Huế - cho biết nhiều
lần ông được "gạ" bán các loại sách cổ quý vốn rất nhiều trong tủ sách
hơn 10.000 cuốn của gia đình. Nhưng ông nhất quyết không bán để giữ tủ
sách trọn vẹn, mở cửa cho những ai có nhu cầu đến đọc. Ông chua xót:
"Sách quý bị bán đi, cổ vật bị "chảy máu", giá trị văn hóa mai một, kể
cả người tài cũng rời bỏ... Với cái đà này tôi e rằng một thời gian nữa
thôi Huế sẽ trở nên rỗng tuếch. Các nơi khác nếu giá trị văn hóa mai một
còn có nhiều thứ khác để phát triển. Với một thành phố như Huế mà văn
hóa còn rỗng tuếch thì lấy chi để phát triển?".
Nhưng sách quý không chỉ "chảy ra" khỏi Huế...
|
Giá cả "rất được"
Giữa
năm 2013 đến nay, một người tên T. từ TP.HCM và một người khác tên D.
từ Hà Nội đang ráo riết tìm sách cũ, sách quý ở Huế để cung cấp cho các
nhà sưu tập ở hai đầu đất nước. Các nhà nghiên cứu có bán sách cho biết
giá cả nhìn chung "rất được". Các tạp chí ấn hành ở miền Nam trước năm
1975 (như Ngày
Nay, Phổ Thông, Ðất Nước, Ðối Diện, Văn Hóa Nguyệt San, Văn Hữu, Bách
Khoa Thời Ðại, Gió Mới, Sáng Tạo, Văn Nghệ, Luận Ðàm...) mỗi tập khoảng 100.000 đồng. Tạp chí Nam Phong từ
0,6-1 triệu đồng/cuốn. Sách văn chương in trước năm 1945 từ 1,5 - 2
triệu đồng/cuốn. Sách thơ văn của vua in trên giấy bổi mỗi tập từ 5-20
triệu đồng. Các loại tạp chí nhưÐông Dương, Bulletin des Amis du Vieux Hue (B.A.V.H.),
các bộ sử liệu... nếu lành lặn và trọn bộ giá lên đến hàng chục triệu
đồng. Riêng sách đồng của các phủ, phòng thuộc dòng họ Nguyễn Phước mỗi
cuốn đến hơn 200 triệu đồng...
|
_______
Kỳ 2: Những cuộc “xuất ngoại” đau xót
Theo TTO