---*---
Hỏi: Phật Giáo là gì?
Đáp: Phật Giáo là một tôn giáo có khoảng 300 triệu tín
đồ trên khắp thế giới. Danh từ Phật
Giáo (Buddhism) phát nguồn từ chữ "buddhi", có nghĩa "giác
ngộ", "thức tỉnh". Phật Giáo phát nguồn từ hơn 2,500 năm
trước, khi Ngài Siddhattha Gotama (Sĩ-đạt-ta
Cồ-đàm), hay Đức Phật, tự mình
giác ngộ vào lúc 35 tuổi.
Hỏi: Có phải Phật Giáo chỉ thuần là một tôn giáo?
Đáp: Đối với nhiều người, Phật
Giáo không phải chỉ là một tôn giáo mà còn có thể xem như là một
triết học, hay đúng hơn, đó là "một
lối sống". Gọi Phật Giáo là một triết học, vì danh từ "triết học -
philosophy" có nghĩa là "sự yêu chuộng trí tuệ", và con
đường của đạo Phật có thể tóm tắt như sau:
(1) sống có đạo đức,
(2) nhận thức rõ ràng về mọi ý nghĩ và hành
động, và
(3) phát triển sự hiểu biết và trí tuệ.
Hỏi: Phật Giáo giúp tôi bằng cách nào?
Đáp: Phật Giáo giải thích mục
đích của đời sống, giải thích hiện tượng bất công và bất bình
đẳng trên thế gian, và cung ứng một
phương cách thực hành hay một lối sống để đưa
đến hạnh phúc thật sự.
Hỏi: Tại sao Phật Giáo trở nên phổ biến?
Đáp: Phật Giáo ngày càng phổ biến ở các nước Tây phương vì
nhiều lý do. Thứ nhất là vì Phật Giáo có những giải
đáp cho nhiều vấn đề trong các xã hội
vật chất hiện đại. Tiếp đến, cho những ai có
chú tâm, Phật Giáo cung ứng một sự thông hiểu sâu sắc về tâm trí con người
và các cách trị liệu tự nhiên, mà các nhà tâm lý nổi tiếng trên thế
giới đều công nhận là rất cao cấp và
rất hiệu quả.
Hỏi: Đức Phật là ai?
Đáp: Ngài Siddhattha Gotama sinh ra vào năm
563 trước Tây Lịch, trong một hoàng tộc tại Lumbini, nay thuộc xứ
Nepal. Vào năm 29 tuổi, Ngài nhận thức
rằng tiện nghi vật chất và an ninh trong thế gian không bảo
đảm hạnh phúc; vì thế, Ngài
đi tìm học các lời dạy, tôn giáo và
triết học thời đó, để tìm kiếm chìa
khóa đưa đến hạnh phúc. Sau sáu năm học tập và
hành thiền, Ngài tìm ra con đường "Trung Đạo"
và giác ngộ. Sau khi chứng đắc, Ngài
dùng quảng đời còn lại tại thế gian
để truyền giảng các nguyên lý trong
đạo Phật -- gọi là Pháp, hay Chân lý,
cho đến khi Ngài nhập diệt vào năm
80 tuổi.
Hỏi: Có phải Đức Phật là Thượng
Đế?
Đáp: Không, Ngài không là Thượng
Đế, và Ngài cũng không tuyên bố như
thế. Ngài là người giảng dạy con đường đưa
đến giác ngộ, từ kinh nghiệm thực chứng của Ngài.
Hỏi: Phật tử có tôn thờ các thần tượng không?
Đáp: Những người Phật tử tỏ lòng tôn kính các hình ảnh của
Đức Phật, nhưng không tôn thờ, cũng không van
xin những điều lợi lạc. Một pho tượng Phật ngồi trong tư thế với hai tay
dịu dàng đặt trên vế, với nụ
cười từ bi, nhắc nhở chúng ta nỗ lực phát triển tình thương và an
định nội tâm. Lễ lạy tượng Phật là
để tỏ lòng biết ơn về các lời dạy của
Ngài.
Hỏi: Tại sao nhiều quốc gia Phật Giáo lại nghèo như vậy?
Đáp: Không hẳn đúng như vậy.
Nhật Bản là một quốc gia có truyền thống Phật Giáo sâu
đậm và ngày nay cũng là một quốc gia
có kinh tế giàu mạnh. Thái Lan, với Phật giáo là quốc giáo, cũng có một
nền kinh tế tương đối vững mạnh và
phát triển. Tuy nhiên, chúng ta cần biết rằng một trong các
điều dạy của Phật Giáo là tài sản của
cải không bảo đảm được hạnh phúc, và
tài sản của cải cũng không bao giờ thường còn. Dân chúng trong bất kỳ quốc
gia nào cũng chịu đau khổ, cho dù họ
giàu sang hay nghèo nàn. Chỉ những người nào thông hiểu các lời dạy trong
Phật Giáo thì mới có thể tìm được hạnh phúc
thật sự.
Hỏi: Có phải có nhiều tông phái Phật Giáo không?
Đáp: Có nhiều tông phái trong Phật Giáo là vì có những khác
biệt về văn hóa và truyền thống lịch
sử của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, căn bản của
Phật Giáo vẫn không thay đổi, đó là Pháp hay Chân lý.
Hỏi: Có phải các tôn giáo khác đều sai
lầm?
Đáp: Phật Giáo là một hệ thống tín ngưỡng có tính bao dung
đối với các tín ngưỡng hay tôn giáo khác.
Phật Giáo chấp nhận các lời giảng đạo đức của các tôn giáo khác, nhưng
Phật Giáo còn tiến xa hơn, bằng cách cung ứng một mục tiêu dài hạn
trong sự hiện hữu của chúng ta, qua trí tuệ và sự hiểu biết thật sự. Phật
Giáo chân chính thì rất bao dung, và không quan tâm chi
đến các nhãn hiệu như là "tín hữu
Ky-tô giáo", "tín hữu Hồi giáo", "tín hữu Ấn-độ
giáo", hay "Phật tử". Vì vậy, trong lịch sử, không bao giờ có các
cuộc thánh chiến mang danh Phật Giáo. Cũng vì thế mà những người Phật tử
không đi truyền giảng hay cải đạo người khác;
họ chỉ giảng giải nếu được ai hỏi đến.
Hỏi: Phật Giáo có tính khoa học không?
Đáp: Khoa học là tri thức được
kết hợp thành hệ thống, qua các dữ kiện
được quan sát và thực nghiệm và
đề ra các định luật tổng quát của thiên
nhiên. Cốt lõi của Phật Giáo phù hợp với định
nghĩa đó, bởi vì Tứ Diệu Đế hay Bốn Sự
Thật Thâm Diệu, có thể được thử nghiệm và minh chứng bởi bất kỳ
người nào, và ngay chính Đức Phật cũng đã
từng nói với các đệ tử rằng họ phải thực
chứng các lời dạy của Ngài, mà không nên chỉ tin suông. Phật Giáo
dựa nhiều trên trí tuệ, hơn là lòng tin.
Hỏi: Đức Phật đã dạy những gì?
Đáp: Đức Phật đã giảng
dạy rất nhiều đề tài, nhưng các
điều căn bản trong Phật Giáo có thể tóm tắt
trong Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo.
Hỏi: Diệu đế thứ nhất là gì?
Đáp: Khổ Đế, chân lý thâm diệu
đầu tiên, nói rằng đời sống là
đau khổ, nghĩa là phải chịu
đau đớn thể xác, già nua, bệnh hoạn,
rồi chết. Ta cũng phải chịu đau khổ về mặt
tâm lý như cô đơn, phiền giận, bực bội, sợ hãi, bối rối, thất vọng,
sân hận. Đây là một sự kiện hiển
nhiên, không thể chối cãi. Đây là thực
tế khách quan, không phải bi quan; vì bi quan là mong
đợi những điều gì trở nên tệ hại. Mặt
khác, Phật Giáo giải thích cách thức giải quyết các
đau khổ đó và cách thức
để có hạnh phúc thật sự.
Hỏi: Diệu đế thứ nhì là gì?
Đáp: Tập Đế, chân lý thâm diệu
thứ nhì, dạy rằng tất cả mọi đau khổ
đều do ái dục và tham thủ. Ta sẽ bị phiền khổ nếu ta mong
đợi người khác phải tuân theo ý muốn của mình,
phải làm giống như mình, nếu ta không được
những gì mình muốn, v.v. Ngay cả khi ta muốn và
được, điều này cũng không bảo
đảm có hạnh phúc. Tâm khát khao ham muốn cướp
đoạt của ta niềm vui được thỏa lòng và hạnh phúc. Thay vì kiên trì
chiến đấu để thành
đạt điều mong muốn, hãy cố gắng sửa
đổi chính cái lòng ước muốn của mình.
Hỏi: Diệu đế thứ ba là gì?
Đáp: Diệt Đế, chân lý thâm diệu
thứ ba, là có thể chấm dứt đau khổ và
đạt được trạng thái thỏa lòng và hạnh
phúc. Khi ta dứt bỏ ái dục, vốn là vô ích, và tập sống từng ngày, chúng ta
bắt đầu sống an vui và tự do. Chúng ta
sẽ có nhiều thì giờ và năng lực để giúp đỡ
người khác. Trạng thái ấy được gọi là Niết Bàn.
Hỏi: Diệu đế thứ tư là gì?
Đáp: Đạo Đế, chân lý thâm diệu
thứ tư, là con đường đưa đến chấm dứt
đau khổ. Con đường này gọi là Bát Chánh Ðạo.
Hỏi: Bát Chánh Đạo là gì?
Đáp: Đó là con
đường gồm 8 yếu tố chân chánh: Chánh Kiến,
Chánh Tư Duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh Tấn, Chánh
Niệm, và Chánh Định. Đây là con
đường của đạo đức và tỉnh thức -- qua
lời nói, ý nghĩ và hành động, và phát
triển trí tuệ bằng sự nhận thức rõ ràng về Tứ Diệu
Đế và bằng sự tăng
trưởng lòng từ bi.
Hỏi: Ngũ giới là gì?
Đáp: Đây là năm
điều giới luật đạo đức của Phật Giáo. Đó là: không sát hại, không
lấy của không cho, không tà dâm, không nói dối, và không dùng các chất say
làm lu mờ trí óc.
Hỏi: Nghiệp là gì?
Đáp: Nghiệp hay "nghiệp-quả" là một
định luật cho biết rằng mỗi một nguyên
nhân đều tạo ra một hậu quả, có nghĩa là
các hành động của ta đều có những hậu quả.
Định luật đơn giản này đã giải
thích nhiều vấn đề: sự bất công trên
thế gian, tại sao có người sinh ra lại có phế tật, có người lại có nhiều
tài năng, có người có đời sống rất ngắn ngủi.
Nghiệp cho thấy tầm quan trọng về việc tất cả chúng ta phải chịu trách
nhiệm về các hành động của chính mình,
trong quá khứ và hiện tại. Làm thế nào để thử
nghiệm tác động nghiệp quả của các hành
động của ta? Câu trả lời được tóm tắt bằng
cách hãy nhìn xem 3 điểm chính: (1) ý
định đằng sau của mỗi hành động, (2)
hậu quả của hành động đó vào
chính mình, và (3) hậu quả của hành động đó vào
những người khác.
Hỏi: Trí tuệ là gì?
Đáp: Trong Phật Giáo, Trí tuệ phải
được phát triển cùng với Từ bi. Trong
một cực đoan, bạn có thể là một người
tốt bụng nhưng khờ dại, và trong một cực đoan
khác, bạn có thể có nhiều kiến thức nhưng lại không có tình cảm.
Phật Giáo dạy ta nên giữ thật sự cân bằng và trọn vẹn cả hai, phải trau
giồi cả trí tuệ lẫn và từ bi. Trí tuệ cao nhất là thấy rõ ràng rằng trên
thực tế, mọi hiện tượng đều không hoàn
toàn, không thường còn, và không có một thực thể cố
định. Trí tuệ thật sự không phải chỉ vì
tin vào những gì được dạy, mà phải
chứng nghiệm và thông hiểu chân lý và thực tế. Trí tuệ
đòi hỏi phải có một tâm ý rộng mở,
khách quan, không cố chấp. Con đường của Phật
Giáo đòi hỏi phải can đảm, nhẫn nhục,
mềm dẻo và thông minh.
Hỏi: Từ bi là gì?
Đáp: Từ bi bao gồm các phẩm hạnh của lòng san sẻ, sẵn sàng
an ủi người khác, thiện cảm, chăm lo và
ưu tư. Trong Phật Giáo, ta chỉ thật sự cảm thông người khác khi nào ta
thật sự cảm thông chính mình, qua trí tuệ.
Hỏi: Tôi phải làm thế nào để trở thành
một Phật tử?
Đáp: Bất cứ ai cũng có thể tìm hiểu và thực nghiệm các lời
dạy của Đức Phật. Ngài dạy rằng lời
giải đáp cho mọi vấn đề của chúng ta là
ở bên trong chúng ta, không phải ở bên ngoài. Ngài nói với các
đệ tử không được tin ngay vào lời dạy
của Ngài, mà họ phải tự thử nghiệm các lời dạy
đó. Như thế, mỗi người tự có quyết định và
tự chịu trách nhiệm về các hành động và
sự hiểu biết của mình. Điều này cho
thấy Phật Giáo không phải là một tập hợp cố
định các tín điều cần phải được chấp nhận trọn vẹn. Đây là những
lời dạy để mỗi người tự tìm hiểu, học
tập và áp dụng theo tình huống riêng của mình.
Bình Anson lược dịch,
Perth, Tây Úc, tháng 8-2004