như lời thơ cực
tả của Xuân Diệu là biết mùa đông đã về; trời đất đang thay chiếc áo
xanh biếc mùa thu bằng chiếc áo màu tro xám xịt, buồn bã.
Nếu tôi phải đi học buổi sáng, thể nào mẹ tôi cũng thúc tôi dậy sớm,
học bài và ăn sáng cho kịp giờ; điều mà tôi ngán nhất. Trời còn lạnh
thấu xương mà phải chui ra khỏi giường thì ai mà chả ngán. Nhưng vâng
lời mẹ, tôi vội vã đến trường làng trên con đường quen thuộc, mặc cho
cái lạnh tê tái từ cơn gió đồng xa ùa về, mặc cho cả khi có những giọt
mưa rào rào xiên ngang trước mặt…
Vẫn những ngày tuổi thơ của mùa đông buốt giá… Đến bây giờ còn đọng
trong tâm trí tôi là hình ảnh ấm cúng của bếp lửa nơi mẹ ngồi đun nước,
nấu cơm hoặc xào nấu món gì đó. Bếp mùa đông của mẹ không phải như bếp
lửa rơm của ngày hạ về, cũng không phải là bếp ga, bếp sưởi hiện đại như
bây giờ. Mà đó là bếp củi, bếp của biết bao sự tần tảo yêu thương của
mẹ của cha.
Vào những sớm mùa đông lạnh giá, lửa củi được mẹ nhóm giữa ba ông táo
đất; mẹ chất củi lên và bắt đầu ngồi trước ngọn lửa hồng, ngọn lửa in
hình mẹ thân thương trên vách tường đất, như tạc vào đấy khoảnh khắc
người mẹ hiền đêm ngày lo lắng, chăm sóc và yêu thương những đứa con
còn vụng dại… Để có bếp lửa hồng trong những ngày đông giá, từ lúc hè
nắng ráo, ba tôi đã phải chuẩn bị củi, phơi khô rồi chất lên chái để
dành cho việc nấu nướng suốt mùa đông. Như mọi gia đình ở nông thôn
ngày trước, việc “dự trữ” củi cho mùa đông cùng các nhu yếu phẩm khác
như gạo lúa, mắm muối… là việc làm thường xuyên và rất quan trọng. Bởi
ba tôi bảo, nắng mưa là chuyện của ông trời, nhất là mưa đến là lũ đến,
ướt hết, biết lấy cái gì đun nấu. Giữa ngày hè nắng đến cháy da, ba tôi
bửa những gốc tre, gốc sầu đông hay những loại cây khác trong vườn nhà
rồi phơi phóng trước sân. Ba bảo, có củi khô chất đầy chái bếp thì đỡ lo
trong lòng. Cũng như lúa gạo đầy chum, mắm muối đầy sành, đầy hũ rồi
thì ăn mới ngon miệng, ngủ mới yên giấc. Sau này khi lớn lên, ngẫm nghĩ
lại, tôi mới biết hết đó là sự lo lắng, thương yêu của ba mẹ dành cho
đàn con thơ dại chúng tôi trong những ngày còn gian khó.
Bây giờ, sau mỗi lần nấu ăn, tôi tắt bếp ga và cảm nhận không khí
lành lạnh lập tức tỏa ra không gian nhỏ của căn nhà. Ngay cả lúc đang
nấu, bếp ga với độ nóng cao dường như cũng chẳng làm cho gian nhà bớt
lạnh lẽo. Không riêng với tôi, có lẽ khói bếp quê nhà ngày xưa vẫn còn
vương vấn tâm hồn bao người vì sự ấm cúng khác thường ấy của… củi lửa
mùa đông. Nhớ lại ngày nào, những trưa đang nắng gắt thì mấy chị em tôi
đem củi chất vô chái bếp. Củi dùng vào mùa đông thường là “già” được
chọn ra, đậy lại khá kỹ càng nhằm tránh mưa gió “dòm ngó” tới nên cháy
đượm, ít khói, có khi phát ra những tiếng nổ tanh tách nho nhỏ nghe rất
vui tai, còn lá hoặc những cành nhỏ, non thì mẹ đã tận dụng đun vào
những ngày nắng dễ cháy hơn rồi. Mỗi mùa đông về, không gian gia đình
dường như ấm cúng hơn nhờ bếp lửa, và dù bất kể mùa nào, mẹ tôi thường
là người dậy sớm nhất nhà, quét tước, dọn dẹp, biết bao lo toan cho một
ngày mới của cả nhà tôi. Thương nhất vào những sáng mùa đông, mẹ dậy
sớm nhóm bếp củi khi ngoài vườn nhà còn dày đặc sương đọng trên cây lá.
Mẹ bắc nồi nấu cơm và tranh thủ loay hoay đủ thứ việc trong nhà. Dù bên
ngoài trời lạnh nhưng thoáng thấy ánh lửa hồng bập bùng trong góc bếp,
thỉnh thoảng tôi thò đầu ra khỏi chăn nhìn xuống nhà bếp. Có hôm
tôi thấy mẹ ngồi hơ lửa, mẹ lật qua lật lại đôi bàn tay thô ráp, che
khuất nửa khuôn mặt hiền hậu của mẹ. Rồi mẹ với tay lấy củi đun thêm vào
bếp, ngọn lửa hồng càng tỏa sáng hơn. Con Miu và con Vàng cũng lon ton
đến nằm bên chân mẹ từ lúc nào để có được thêm chút hơi ấm trong mùa
đông lạnh lẽo. Đôi lúc, trong sự im vắng của không gian sáng sớm ấy, tôi
tung chăn và chạy thẳng xuống bếp ngồi vào lòng mẹ. Tôi tíu tít kể cho
mẹ nghe biết bao nhiêu chuyện, nào là giấc mơ đêm qua con đã thuộc bảng
cửu chương, to nhỏ với mẹ về chuyện con gà trống nhà mình đã biết gáy,
hay cái cặp đi học của con đã bị sứt quai, chuyện thằng Nam bị cô giáo
phạt vì không vâng lời… Tôi nhớ rằng trong những buổi sớm mùa đông, vạn
vật thức dậy trễ nên không gian thật yên tĩnh và nhẹ nhàng khác thường.
Và thế giới trẻ thơ của tôi cũng được vo tròn quẩn quanh chái bếp nhà
tranh, có bếp lửa, có mẹ, có ba tôi và anh chị em trong gia đình quây
quần cùng nhau bên mâm cơm bình dị, cơm thơm nóng hổi cùng với đĩa muối
vừng, đậu phụng … Nhưng với tôi, mọi tình cảm, mọi suy nghĩ khi nhớ về
tổ ấm gia đình đều vô cùng sâu sắc.
Qua biết bao năm tháng, ngôi nhà tranh và bếp lửa mùa đông nơi quê
nhà giờ chỉ còn trong ký ức xa xăm. Nhưng những hình ảnh thân thuộc ấy
vẫn không hề phai nhạt trong tâm khảm tôi.
“… Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi, Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”.
(Bếp lửa - Bằng Việt)
Tôi nhẩm thầm những câu thơ ấy và lòng rưng rưng… Mẹ và bếp lửa sáng mùa đông…