Nếu như đam mê đeo đuổi đời sống hạnh phúc với thái độ sống sai lạc mà
quên đi sự bồi dưỡng giá trị đạo đức con người thì kết quả chỉ là thất
vọng mà thôi. Suy luận đến cùng thì mọi sự khổ đau trên đời điều do con
người tạo ra, vì mọi hiện tượng đều có nguyên nhân của nó cả. Con người
không nên đổ thừa hoàn cảnh, mà phải có cuộc cách mạng tinh thần phổ cập
trong xã hội với giá trị đạo đức Phật
giáo để tháo những gở vướng mắc trong đời sống hiện tại. Đây chính
là lúc con người phản tỉnh để điều chỉnh lại quan điểm sống của chính
mình. Do vậy, cần phải quán xét hoàn cảnh cuộc sống, như tiêu chuẩn nghề
nghiệp, đạo đức gia đình, sống đời biết đủ và nổ lực chuyển hóa tâm
thức để có một hướng đi tươi đẹp cho cá nhân, gia đình và xã hội.
Thứ nhất, nghề nghiệp là vấn đề quan trọng đối với mọi người trong đời
sống và sự nghiệp. Từ ông tổng thống cho đến người dân, mỗi người đều
có chức nghiệp khác nhau. Nghề nghiệp và địa vị trong xã hội có khác
nhau, nhưng hạnh phúc không do địa vị quyết định hoàn toàn. Giá trị bình
đẳng là nghề nghiệp sinh sống chân chánh. Phật giáo gọi đó là đời sống
Chánh Mạng. Dù ở nghề nghiệp và địa vị nào mà kiếm sống bằng việc bất
chánh đều đem kết quả khổ đau và phiền muộn. Dù ở địa vị và nghề
nghiệp nào mà sống hiền lương, không gian tham xảo trá, trung thực với
người, trung thực với công việc thì có đời sống an lạc. Điều đáng quan
tâm hiện nay là nạn khủng hoảng nghề nghiệp. Như ở nước Mỹ, chính phủ
đang tìm mọi cách duy trì việc làm cho công nhân. Nhiều nơi trên thế
giới người dân đang khó khăn vì mất việc làm, đời sống mất tự tin và rối
loạn. Có nhiều gia đình do chồng hay vợ mất việc làm ăn đưa đến cảnh
xáo trộn và ly dị. Có người mất việc làm, sinh ra tâm lý lo toan và tiêu
cực oái ăm khác.
Nhưng nếu mọi người biết quán xét tường tận bản chất đời sống thì mọi
áp lực khó khăn hiện tại sẽ nhẹ bớt nhiều. Vì trên thế giới này hằng
ngày có nhiều người cũng đang gặp đau thương hơn nữa. Hằng ngày có hàng
trăm người chết đói, trẻ em đang thiếu sữa, người chết vì bệnh tật và
chiến tranh. Hàng ngàn người chết vì thiên tai, lụt bão, sống thần, động
đất trong những năm qua. Đời sống vô thường, cái gì cũng có thể xảy ra
đâu phải riêng nghề nghiệp thôi đâu. Nhìn chung mà nói, phải chăng con
người trong xã hội giàu mạnh, chưa quen với đời sống khó khăn. Khi gặp
cú shock về khủng hoảng kinh tế và tai nạn bất thường xảy ra thì họ
chao đảo, bế tắc. Trong lúc đó, những người Á Châu sống trên đất Mỹ, họ
đã trải qua nhiều sự thăng trầm cuộc sống, nên có kinh nghiệm về khổ đau
hơn người dân khác. Họ sống ít chạy đua hưởng thụ, biết kham nhẫn trong
mọi điều kiện. Do vậy, phần đông gia đình những người này vẫn an ổn
trước hoàn cảnh cuộc sống hiện nay. Từ đó chúng ta suy luận ra, hoàn
cảnh
đó chưa làm ai chết, nhưng chính thái độ sống thụ động và bám víu làm
rối loạn đời sống con người.
Thứ hai, đời sống gia đình trong xã hội công nghiệp cũng là vấn đề
đáng quan tâm. Cha mẹ hay con cái, ai sống cũng phụ thuộc vào công việc
và hưu bổng của mình, hay thừa hưởng tiền già, tiền bệnh. Có nhiều con
cháu thương cha mẹ, ông bà nhưng vì công việc đời sống bản thân, họ phải
chấp nhận đưa cha mẹ vào Nursing home (nhà dưỡng lão). Vì nếu để người
già yếu ở nhà mà không người chăm sóc cũng rất khó khăn. Đưa vào đó, họ
đi thăm người thân hằng ngày, hay mỗi cuối tuần. Khi tuổi già mới thấm
thía tình cảm gia đình là rất cần thiết. Ở Nursing home các bậc cha mẹ
mỗi ngày chỉ có ba bữa ăn với chăm sóc y tế. Có người già bệnh sống vài
năm thì chết, có người sống trên mười năm, hai mươi năm, đúng là ngày
dài cô đơn mà họ phải chấp nhận.
Một gia đình lý tưởng là gì? Vợ chồng chung thủy và thương yêu nhau,
cha mẹ có trách nhiệm với con cái, con cái biết hiếu kính cha mẹ và tổ
tiên. Con người dù sống trong hoàn cảnh giàu sang nhưng không có tình
thương thì cũng sẽ khổ đau. Tình thương là yếu tố hạnh phúc, nó giúp cho
họ sống có trách nhiệm và trở thành nét đạo đức cá nhân, gia đình và xã
hội. Người có tình thương và trách nhiệm thì hoàn cảnh nào cũng chấp
nhận bỏ bớt thụ hưởng cá nhân, dành thời gian có thể để chăm sóc
những người khác đang khó khăn là điều vô cùng cần thiết, mẫu người
như vậy đáng trân trọng và tán thán.
Thứ ba, Sống biết đủ là điều kiện then chốt để con người được thảnh
thơi tâm hồn. Con người cứ mãi mê chạy đua với nhu cầu vật chất, nên cảm
giác thiếu thốn và bận rộn mãi. Không ít người thích sống phô trương,
dù khả năng thu nhập không cao, nhưng muốn căn nhà thật khang trang, một
chiếc xe thật mới, hãnh diện về sự giàu sang. Nhưng ai biết đâu, họ đâu
yên thân thụ hưởng được, khi hằng tháng phải lo lắng tất bật trả tiền
bill nhà, xe, điện, nước, bảo hiểm.
Nếu vì lý do nào đó mất việc, thiếu tiền bill hằng tháng thì tài sản
họ có thể trở thành tài sản của người khác. Cho nên, có người bảo rằng: –
Cái gì mình cũng có, nhưng cũng chưa hẳn là sở hữu của mình; Có người
tuy đời sống ổn định vật chất thì họ cũng dằn vặt trong buồn tẻ và lao
nhiễm vào những tệ nạn. Muốn tâm hồn thanh thản thì phải bớt ham muốn
các nhu cầu không cần thiết. Khổ vì tham muốn tiền tài giàu sang phú
quý, tham mê sắc dục, tham mê danh vọng, tham mê ăn ngon, tham mê ngủ
nghĩ. Đó là đề tài hấp dẫn thúc đẩy mọi hoạt động con người lao vào
trong vòng xoáy đam mê quên lối về chân như.
Vấn đề khác nữa, Như căn nhà hoang phế không người chăm sóc sẽ sớm bị
đổ nát, không lo chăm sóc tinh thần lành mạnh thì cuộc đời sẽ đổ nát và
thất vọng. Khủng hoảng vật chất đáng lo nhứt thời, khủng hoảng về đời
sống tinh thần thì sầu bi mãi mãi. khổ đau và hạnh phúc đều do tâm tạo,
đó là nguyên lý nhân quả tự nhiên, không ai sắp đặt cả. Đức Phật và các
bậc thánh nhân chứng nghiệm sự thật ấy mà chỉ dạy chúng ta phương pháp
thoát khổ. Vậy thì ngay trong đời sống này, chúng ta có cơ hội quán
sát mọi hiện tượng xảy ra để đoạn trừ các nguyên nhân đau khổ và được
sống an lành.
Vị ngọt của ngũ dục khiến con người mong muốn thiết lập quan điểm tự
do cá nhân và xem đó quyền sống hưởng thụ theo nhu cầu ích kỷ. Con người
càng lạm dụng tinh thần tự do thì đời sống gặp nhiều sự đổ vỡ đáng
tiếc. Triết lý tự do phải dựa trên nền tảng từ bi và trí tuệ. Từ bi là
chất liệu sống hạnh phúc của con người, trí tuệ là ngọn đèn soi sáng đời
sống hiện tại và tương lai.
Người dân hay ông tổng thống khi thực hiện đúng đạo lý đều có thành
quả đời sống tốt đẹp. Do vậy, một tôn giáo chân chính, xã hội lý tưởng
là gìn giữ hạnh phúc chân chính cho người và nhân loại. Nếu mọi người
biết sống theo năm giới Phật dạy: Không sát sanh, không trộm cắp, không
tà dâm, không nói dối và không uống rượu thì sẽ có được phước lành đời
này và cả đời sau. Năm giới này tuy ngắn gọn, dễ nhớ, nhưng chúng ta tư
duy sâu sắc và tuân thủ đúng sẽ đem đến sự quân bình về trật tự đạo đức
con người và nhân loại. Do đó, không những riêng người Phật tử mà mọi
người gồm các tôn giáo khác đều thấy sự lợi ích hiễn nhiên như thế mà
áp dụng. Năm giới này còn là nền tảng của các thiện pháp, phát huy yếu
tố giải thoát giác ngộ.
Đến thời điểm này, con người trong xã hội hiện đại cần trở về tư duy
hiện thực đời sống, nhảy qua dòng thác đam mê để khỏi bị cuốn trôi vào
hố sâu tuyệt vọng. Trở về nương tựa đạo lý nhân bản Phật giáo giúp con
người và xã hội thoát ra mọi sự bế tắc đang vây bủa. Tất cả những diễn
biến khổ đau và hạnh phúc là đối tượng chúng ta quán chiếu để thể nghiệm
bản chất cuộc đời. Mọi nhu cầu tham muốn của con người trong thế giới
vật chất đều là cạm bẩy đưa đến thất vọng. Khi tâm con người được tịnh
hóa, không còn bóng tối vô minh và chấp thủ ngự trị thì đời sống an
lạc được hiển bày. Tư duy như thế, giúp chúng ta nhận thức rằng hạnh
phúc chân thật là sống đúng đạo lý chứ không do sự tìm kiếm với lòng ham
muốn hưởng thụ không ngừng.
T/K Thích Đức Trí