01. Peter Burwash
Một hôm nọ, nhà vô địch quần vợt Peter Burwash
đến viếng một lò sát sanh. Khi ra về ông đã bất nhẫn mà viết những cảm
nghĩ của mình trong một quyển sách nhan đề là A Vegetarian Primer (Sách
dạy ăn chay). Có đoạn ông viết: "Tôi không nỡ bóp nát một cánh hoa mong
manh. Tôi đã chơi hockey với hết sức bình sanh của mình. Tôi cũng đã
từng vùng vẫy và dọc ngang trên các sân quần vợt trong những trận thư
hùng. Tôi không phải là loại người yếu đuối. Nhưng trước cảnh tượng mà
tôi đã chứng kiến tại lò sát sanh, tôi thấy mình kinh khiếp và lòng
mình mềm yếu vì thương hại".
"Khi tôi rời khỏi lò sát sanh,
sự tội nghiệp đã dày vò lương tâm tôi. Tôi thầm nhủ sẽ không bao giờ có
đủ can đảm đi sát hại một con vật dù lớn dù nhỏ. Tôi hiểu rằng có những
nhân vật lỗi lạc trên thế giới họp nhau để bàn cãi về các vấn đề vật
lý, kinh tế và môi sinh. Cũng có một số người có quan điểm tán đồng với
chủ thuyết ăn chay. Song điều làm cho tôi chọn lấy con đường chay lạt
không phải chạy theo chủ thuyết này hay chủ thuyết nọ mà chính vì những
cảnh dã man mà con người đã đối xử một cách tồi tệ với các loài vật
không phương tự vệ mà tôi đã tận mắt chứng kiến".
Trong thời kỳ cổ Hy Lạp và cổ La
Mã, lòng từ bi và những quan niệm về sự đối xử đạo đức luôn luôn là
những nguyên động lực chủ yếu khiến một số danh nhân khép minh trong
việc thọ trì trai giới.
02. Pythagore
Ông Pythagore, nhà toán học lừng danh trên thế giới đã từng khuyên nhủ:
"Này
bạn, xin đừng làm nhơ nhớp thân thể của mình bằng những thức ăn tội
lỗi. Chúng ta đã có bắp, bôm, lê, rau trái thừa thải, sữa và mật ong
ngọt lịm. Quả đất này đã cung ứng cho chúng ta những thức ăn vô tội một
cách dồi dào, đã khoản đãi chúng ta bằng những bữa tiệc không can dự
vào máu. Chỉ có loài thú này mới ăn thịt loài thú khác vì bản năng tự
nhiên và vì đói. Nhưng không phải tất cả loài thú nào cũng vậy. Bởi vì
trong số đó cũng có các loài như bò, ngựa và trừu... đều ăn cỏ".
Sử
học gia Diogenes kể rằng, ông Pythagore dùng điểm tâm buổi sáng bằng
bánh mì và mật ong và dùng bữa ăn chiều với nhiều loại rau quả. Ngài
cũng đã thể hiện lòng từ bi bác ái qua những hành động thực tiễn bằng
cách nhiều lần trả tiền cho một số ngư phủ để phóng sanh những con cá
mà họ đã bắt được trở về lòng biển cả.
Ông Plutarch, triết gia
người Hy Lạp nhận xét về ông Pythagore như sau: "Theo tôi sự từ tâm là
lý do chính khiến ông Pythagore kiêng thịt. Ông không nỡ nhìn cảnh dẫy
dụa và kêu rống thất thanh của những con vật khi bị người ta phanh thây
xẻ thịt. Người ta giết những con vật đó không phải vì lý do chúng là
thú dữ có khả năng nhiễu hại loài người, mà chính vì mục đích để thỏa
mãn khẩu vị của họ mà thôi. Người ta bức tử những con vật ngây thơ
không móng vuốt để tự vệ mà đáng lý ra theo luật Tạo Hóa, chúng cũng có
quyền sinh tồn, bình đẳng và hiện diện để làm đẹp quả địa cầu này như
tất cả mọi loài". Ông còn nhấn mạnh: "Nếu bảo rằng bản tính tự nhiên
của loài người là ăn thịt các loài thú, thì thử hỏi chỉ với hai bàn tay
trắng do Tạo Hóa sinh ra, mà không cần đến sự trợ lực của dao, mác,
hèo, gậy, con người đã làm được gì các loài thú đó?"
03. Leonard Da Vinci
Ông
Léonard Da Vinci (1452 - 1519), nhà danh họa và điêu khắc gia người Ý,
đồng thời cũng là một thi sĩ nổi tiếng trên thế giới quan niệm ăn chay
là đạo đức của con người. Sự ăn chay sẽ tránh được những tội ác về sát
sinh. Ông còn nhấn mạnh rằng những ai không biết quý trọng sự sống của
những sinh vật khác là những kẻ không đáng sống. Cơ thể của những người
ăn mặn không khác gì những bãi tha ma để chôn vùi xác chết các thú vật
mà họ đã ăn vào. Trong các quyển vỡ nhật ký, ông thường viết đầy những
câu danh ngôn về lòng từ bi bác ái và luôn luôn có những hành động qúy
thương các loài sinh vật khác.
04. Jean Jacques Roussean
Ông
Jean Jacques Rousseau (1712 - 1778), triết gia và là một văn hào người
Pháp đã có những tác phẫm giá trị về mặt tư tưởng đã ảnh hưởng sâu xa
đến nền văn học và cuộc cách mạng lịch sử tại quốc gia này. Ông là
người chủ trương bênh vực sự hiện hữu của thiên nhiên và cổ xúy sự ăn
chay. Ông nhận xét rằng phần đông những loài thú ăn thịt có bản tính
hung tợn hơn những loài thú ăn cỏ. Và dĩ nhiên những người ăn chay
trường sẽ hiền từ hơn những người ăn mặn. Ông còn đề nghị những người
hành nghề đồ tể không được mời vào làm bồi thẩm đoàn tại các tòa án.
05. Adam Smith
Kinh
tế gia Adam Smith (1723 - 1790), trong quyển The Wealth of Nations xuất
bản vào năm 1776 đã khuyến khích loài người ăn chay và đã thuyết minh
về sự lợi ích của việc thọ trì trai giới. Ông bảo rằng việc ăn mặn xét
ra không cần thiết cho nhu cầu dinh dưỡng của con người. Chúng ta đã có
ngũ cốc, rau quả, phó mát, dưa và dầu thực vật. Đó là những thức ăn
cung cấp cho chúng ta những chất dinh dưỡng dồi dào. Thịt đối với chúng
ta sẽ không nghĩa lý gì nếu chúng ta ăn chay đầy đủ và đúng cách.
06. Benjamin Franklin
Cùng
một quan niệm trên, ông Benjamin Franklin (1706 - 1790), một khoa học
gia và là một chính trị gia nổi tiếng của Hoa Kỳ, người đã bắt đầu ăn
chay từ năm 16 tuổi đã bảo rằng nhờ ăn chay mà cơ thể của ông được
trong sạch, tinh thần của ông được minh mẫn, trí óc của ông được tiến
bộ và sự hiểu biết của ông được nhanh chóng hơn. Trong một bài tự
thuật, ông có bình phẩm những người ăn mặn là những kẻ cố sát.
07. Percy Bysshe Selley
Thi
sĩ Percy Bysshe Shelley (1792 - 1822) cũng là người ăn chay trường. Ông
chủ trương chống báng việc sát hại súc vật để cung cấp thịt cho dân
chúng tiêu thụ. Ông đã có lòng vị tha và bắt đầu ăn chay trường từ hồi
còn là một sinh viên tại trường Đại học Oxford. Sau này ông thành hôn
với bà Harriet. Cả hai vợ chồng đều chấp nhận một cuộc sống chay lạt
thanh khiết. Trong một bức thư đề ngày 14-3-1812, bà Harriet đã tâm sự
với một người bạn: "Vợ chồng chúng tôi đã kiêng thịt và ăn chay trường
như ông Pythagore vậy". Một số thi phẩm của ông Shelley thường mang
tính chất vị tha bác ái, khuyên nhủ mọi người tránh việc sát sanh, nên
ăn chay và sống một cuộc đời thanh cao tốt đẹp.
08. Leon Tolstoi
Văn
hào nước Nga Léon Tolstoi (1828 - 1910) đã thọ trường chay từ năm 1885.
Ông chống đối thú săn bắn của một số giai cấp quý tộc và trưởng giả.
Ông cũng chủ trương không sát sanh, chủ trương chủ thuyết hòa bình và
ăn chay, tôn trọng sự sống của các loài sinh vật khác kể cả con ong và
loài kiến. Ông tiên đoán những bạo động xảy ra triền miên trên thế giới
chỉ vì loài người không biết tự chế tham vọng của mình. Sự kiện càng
ngày càng tệ hại hơn và có thể xảy ra những cuộc chiến tranh khốc liệt
làm xáo trộn cuộc sống an bình của nhân loại. Trong bài tham luận The
First Step (Bước đầu tiên), Léon Tolstoi bảo rằng những người ăn thịt
là những kẻ phản đạo đức và "phạm tội sát sinh". Ông nói thêm: "Sự sát
sinh đã làm cho những người vốn có một tâm hồn cao thượng, có lòng vị
tha đối với mọi người như đối với chính bản thân mình, trở thành những
kẻ hung bạo".
09. Richard Wagner
Nhà
soạn nhạc Richard Wagner tin tưởng mạnh mẽ rằng sự sống của mọi loài
đều có tính cách bất khả xâm phạm. Ông bảo: "ăn chay là một sự dinh
dưỡng thuần hợp với bản chất thiên nhiên, cứu vớt con người xa lánh
những tâm địa và hành động tội lỗi, đồng thời ông cũng mong ước sau này
sẽ được hóa sinh về nơi an lạc đời đời".
10. Henry David Thoeau
Ông
Henry David Thoreau (1817 - 1862), văn hào Hoa Kỳ có khuynh hướng chống
áp bức nô lệ, chủ trương một cuộc sống thanh bình và thuận lý thiên
nhiên. Ông là người ăn chay định kỳ từ thuở nhỏ, đã bảo rằng: "Chúng ta
không có trách cứ những người ăn mặn. Thực ra vì sự sinh tồn, loài
người có thể sát sinh trên một bình diện nào đó. Nhưng đây là một biện
pháp bất khả kháng và rất đáng thương tâm. Những người ăn mặn cần phải
được hướng dẫn để cải thiện dần đường lối mưu sinh của mình, để họ tự ý
thức và tự chọn lựa cho mình những thức ăn chay thanh đạm và cao khiết
hơn. Theo sự suy nghiệm của bản thân tôi thì những sự kiện đó can dự
một cách quan trọng vào vấn đề vận số của con người. Tôi tin rằng điều
kiện ăn uống có thể cải thiện được. Xuyên qua tiến trình lịch sử của
nhân loại, chúng ta há chẳng thấy những bộ lạc ăn thịt người từ thuở xa
xưa, ngày nay họ không còn ăn thịt lẫn nhau vì đời sống càng ngày càng
văn minh hơn và con người trong những bộ lạc đó đã có ý thức hơn".
11. Mohanda Gandhi 
Trong lịch sử Ấn Độ vào thập niên 1940 và 50, nhà cách mạng bất bạo
động Mohanda Gandhi đã dành lại chủ quyền cho đất nước từ trong tay
thực dân Anh Quốc. Ông đã từng vào tù ra khám và được nhân dân nước Ấn
tôn thờ là bậc Thánh nhân, cũng là người đã ăn chay từ thuở nhỏ. Thân
sinh của ngài vốn theo đạo Hindus nên gia đình của ngài là một gia đình
đạo đức và tất cả đều ăn chay theo giáo lý tốt lành của tôn giáo đó.
Song dưới sự cai trị của Anh Quốc, những tư tưởng tân tiến Tây phương
đã ảnh hưởng mạnh mẽ và dần dần đánh bạt một số phong tục cổ truyền của
nước Ấn. Một số thanh niên thời bấy giờ đã chê bai việc ăn chay trường
và thờ đạo bản xứ là hủ lậu nên họ học đòi theo lối sống Tây phương
trong đó có việc ăn thịt được họ hăm hở chấp nhận hơn cả. Số người này
còn khuyến dụ ông Gandhi theo trào lưu mới như bọn họ, nhưng đã bị ông
từ chối. Do đó ông đã trở thành nạn nhân của sự chê bai gièm xiễm. Họ
bảo rằng ăn thịt sẽ tăng cường sức khỏe, nghị lực và lòng can đảm.
Nhưng ông Gandhi vẫn khăng khăng giữ vững lập trường của mình không hề
xao xuyến. Không những thế ông còn viết tất cả 5 quyển sách chuyên về
đề tài ăn chay và khuyên mọi người trì giới. Ông bảo: "Đã đến lúc chúng
ta cần phải sửa sai một số tư tưởng lầm lẫn cho rằng ăn chay sẽ làm cho
tinh thần chúng ta bị bạc nhược, thụ động và nhụt chí phấn đấu. Dù
trong tình huống nào, tôi vẫn không xem việc ăn thịt là cần thiết".
Hàng
ngày ông Gandhi thường dùng giá lúa mạch, bột hạnh nhân, rau xanh,
chanh và mật ong trong những bữa ăn thanh đạm. Chính ngài bảo đã tìm
thấy những nguyên lý và giá trị đạo đức của sự ăn chay qua các tác phẩm
của nhà văn Tolstoi. Trong quyển Moral Basis of Vegetarianism (Căn bản
đạo đức của chủ thuyết ăn chay), ngài viết: "Tôi khẳng định rằng thịt
không phải là thức ăn thích hợp với con người. Chúng ta không nên sai
lầm chạy theo lối sống của các loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi mình
cao thượng hơn các loài cầm thú đó". Ngài cũng bảo chính lòng từ bi là
nguyên động lực khiến người ta ăn chay và tránh sát sinh hơn là vì lý
do sức khỏe Ngài bảo sự tiến bộ về tâm linh đến một mức nào đó, con
người sẽ tự ý thức và thương hại mà không giết chóc những sinh vật bạn
bè của chúng ta để thỏa mãn nhu cầu của khẩu vị.
12. Bernard Shaw
Kịch
tác gia nổi tiếng Bernard Shaw (1856 - 1950) đã được giải thưởng về văn
học nghệ thuật Nobel năm 1925. Ông cũng ăn chay trường từ năm 25 tuổi.
Ông bảo chính những thi phẩm của Shelley đã làm cho ông thức tĩnh và
thấy được sự đạo đức trong vấn đề chay lạt. Ông bảo có lần ông bị bịnh.
Bác sĩ khuyến cáo ông hãy bỏ "cái tật xấu ăn chay" đó đi. Nếu không ông
sẽ toi mạng vì kiệt sức. Nhưng ông vẫn bất chấp. Ông cũng mặc kệ trước
những mỉa mai của bàng dân thiên hạ, vô công rổi nghề. Ông bảo chúng ta
không nên quan tâm về sự dèm pha của số người chuyên ăn các thây ma của
thú vật ấy. Ông thường trước tác những kịch bản và những văn phẩm liên
hệ tới hành vi đạo đức của con người, tới sự sát sanh và những bạo động
trên thế giới.
13. Albert Einstein
Albert
Einstein (1879 - 1955), nhà bác học nổi danh của thế kỷ thứ 20. Người
đã phát minh ra thuyết tương đối và được tặng giải Nobel về vật lý học
năm 1921 cũng là một người ăn chay trường. Tuy ông chánh thức không
theo tín ngưỡng nào nhưng là một người rất sùng đạo. Ông tin có Thượng
Đế và vũ trụ này được điều khiển bởi một cơ Trời huyền diệu. Nếu không
thì mọi sự vận hành trong vũ trụ sẽ loạn lên và không theo một quy luật
nhất định. Ông là một người yêu chuộng hòa bình, tôn trọng sự sống của
muôn loài và đã từng phát biểu: "Không gì ích lợi cho sức khỏe của con
người để có cơ hội sống lâu trên quả địa cầu này bằng cách ăn chay".
14. Isaac Bashivis
Văn
hào Isaac Bashivis Singer (sinh năm 1904), từng đoạt giải thưởng văn
học nghệ thuật Nobel năm 1978 đã thọ chay trường từ năm 1962. Lúc đó
ông vừa đúng 58 tuổi. Ông bảo ông rất lấy làm hối tiếc vì đã kéo dài
thời gian ăn mặn quá lâu. Nhưng thà muộn còn hơn chẳng bao giờ ăn chay
cả. Ông nghĩ rằng thuyết ăn chay để tránh sát sanh cũng cũng cùng hòa
hợp với sự uyển chuyển huyền vi của Do Thái giáo. Ông bảo: "Chúng ta
đều là con cái của Thượng Đế. Trong khi chúng ta cầu xin Thượng Đế tha
tội cho chúng ta, thì ngược lại chúng ta cứ tiếp tục phạm tội sát hại
sinh mạng của những động vật khác".
Đề cập tới tình trạng sức
khỏe có thể bị ảnh hưởng bởi sự ăn chay, ông bảo rằng dó là hoàn toàn
dựa trên ý thức của loài người. Ông cương quyết bảo: "Ngay cả việc ăn
mặn có tốt cho cơ thể như thế nào chăng nữa, tôi sẽ không bao giờ chấp
nhận. Rất nhiều triết gia và các nhà truyền giáo trên thế giới đã rao
giảng với tín đồ của họ rằng loài thú chẳng qua chỉ là những cái máy
không linh hồn và không cảm giác. Những lời rao giảng như vậy là một sự
nói láo, là sáng kiến và chủ trương của bọn ma vương và tà đạo mà thôi".