Ngày Vu Lan được gọi là ngày truyền thống báo hiếu. Tất cả
mọi người con đến ngày này về chùa được quý thầy nhắc lại trách nhiệm
của mình đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Là phật tử, lẽ tất nhiên phải
sống một đời hiền lương đạo đức. Nếu chúng ta sống bất hiếu với cha mẹ
thì chắc chắn chúng ta sẽ không thương ai một cách chân tình. Cha mẹ là
người sanh thành dưỡng dục giúp ta trưởng thành, cho chúng ta đến trường
để tiếp cận với tri thức, xây dựng một cuộc sống no đủ, hạnh phúc cho
con cái. Nếu xét nghĩ đến sự un đúc đó của cha mẹ như trời biển thì bổn
phận làm con, ta phải làm gì để đền đáp thâm ân đó? Đức Phật nói ý nghĩa
Vu Lan - ngày hiếu đạo để khắp thế gian này, tất cả mọi người đều hiểu
được đạo đức căn bản của một người con hiếu thảo. Vì vậy, hiếu đạo là
căn bản của đạo làm người, hay nền tảng của đạo đức học Phật Giáo.
Điều kiện căn bản để bước vào con đường đạo đức, trước tiên phải nói đến sự hiếu kính, phụng dưỡng cha mẹ. Nho giáo có câu:“Hiếu vi vạn hạnh chi tiên”.
Một người không có hiếu thì không xứng đáng làm người, còn người Phật
tử mà bất hiếu thì không phải là Phật tử chân chánh. Chúng ta hàng ngày
đến chùa lễ Phật, tụng kinh, làm công quả… nhưng đối với cha mẹ lại bất
kính, thờ ơ thì những việc làm đó có đúng với ý nghĩa “tốt đời đẹp đạo” không? Và mình có phải là một con người thật sự có đạo đức chăng? Đức Phật dạy: “Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh hiếu là hạnh Phật”.
Vì vậy, ngày Vu Lan là ngày chúng ta quy ngưỡng về cha mẹ bằng một lòng
chân thành hiếu kính. Dù cha mẹ còn sống hay đã qua đời, bổn phận làm
con, chúng ta phải từng ngày, từng giờ, từng phút, từng giây nghĩ nhớ
đến công ơn sanh dưỡng mà lo phụng thờ sớm hôm ân cần. Còn như cha mẹ đã
khuất thì nên siêng làm nhiều thiện sự, cúng dường Tam bảo, hồi hướng
công đức cho cha mẹ sớm về nơi an lành. Đây là một nét đẹp truyền thống
văn hóa đạo đức của nhân dân ta từ lâu đời.
Chúng ta nên ý thức rằng, không phải chỉ có ngày Rằm tháng bảy mới là
ngày Vu Lan báo hiếu, mà ngày nào chúng ra cũng phải hiếu kính với ông
bà cha mẹ. Đó mới đúng với ý nghĩa Vu Lan trọn năm, Vu Lan miên viễn;
vì tâm hiếu hạnh của một người con chí hiếu vượt ngoài không gian và
thời gian. Vu Lan đến từng ngày, từng giờ trong lòng những người con
hiếu thảo!
Một thi sĩ đã làm bài thơ rằng:
Lên núi nhớ ơn cha,
Xuống sông thương tình mẹ.
Ôi non cao vời vợi,
Ôi sông rộng bời bời.
Hai vai con mang nặng,
Từ vô lượng kiếp rồi.
Ơn cha và nghĩa mẹ,
Lặn hụp biển luân hồi.
Tình cha nghĩa mẹ đối với con cái rất đậm đà, sâu lắng, không giới
hạn. Có những lúc trong đời, vì chạy theo cuộc sống vật chất mà chúng ta
quên nghĩ đến cha mẹ. Nhưng khi gặp khó khăn thất bại, bị cuộc đời vùi
dập thì nơi gốc trời xa yêu dấu, bỗng nhiên chúng ta nhớ đến cha mẹ và
thương cha mẹ thật nhiều. Con có thể quên cha mẹ chứ cha mẹ không bao
giờ quên con, dù còn nhỏ hay đã trưởng thành. Hình ảnh của cha mẹ luôn
là điểm tựa vững chắc cho con bước vào đời. Từ vô thỉ kiếp đến nay, hai
vai ta mang nặng công ơn sanh thành dưỡng dục của cha mẹ nhiều đời không
thể tính được. Vì vậy, ngày Vu Lan không những chúng ta tìm cách đền ơn
cha mẹ hiện đời mà còn phải báo đáp công ơn của cha mẹ nhiều đời nhiều
kiếp, “đa sanh phụ mẫu, thất thế phụ mẫu” bằng cách làm nhiều
việc lành để hồi hướng công đức cho cha mẹ hiện tiền được bình an, phúc
lạc trong chánh pháp; còn cha mẹ đời trước được siêu sanh về cõi giới an
lành. Đó mới đúng ý nghĩa báo hiếu trọn vẹn. Được phụng dưỡng cha mẹ là
hạnh phúc bậc nhất của người con hiếu thảo.
Nhưng cũng có người nuôi cha mẹ lúc đau bệnh bằng những lời nặng nhọc “cực chẳng đã”, thật
đáng trách lắm thay! Cha mẹ đau do thân bệnh thì ít mà nỗi đau trong
tâm do bị con cái hất hủi thì nhiều. Thế nên, khi cha mẹ đau ốm là lúc
để chúng ta thể hiện lòng hiếu kính một cách có ý nghĩa nhất. Không
những vậy, chúng ta còn phải khuyến khích mọi người cùng giữ gìn đạo làm
con cho tròn bổn phận. Xã hội hiện nay có nhiều chế độ đặc biệt như
viện dưỡng lão, hội người cao tuổi… cho người già khỏi cảnh cô đơn, hiu
quạnh khi tuổi về chiều; huống nữa là người phật tử, chúng ta lại không
nghĩ cách báo đáp thâm ân của ông bà cha mẹ sao? Đây là điều mà tất cả
mọi người phải tự suy gẫm và hằng ghi khắc vào tâm khảm của mình.
Mẹ còn là cả trời hoa,
Cha còn là cả một tòa kim cương.
Cha mẹ cho con tình thương, hạnh phúc, giàu sang no ấm. Khi
cha mẹ còn hiện hữu, cuộc đời này đẹp như một trời hoa, và chúng ta
không phải sợ cảnh đói rách, cơ cực. Còn cha mẹ là còn được sự đùm bọc
chở che, được nũng nịu như một đứa trẻ thơ dưới mắt cha mẹ. Hãy trân quý
từng tấc bóng thời gian khi cha mẹ còn hiện hữu trên đời!
Đối với người Việt Nam, Vu Lan đã trở thành ngày lễ hội truyền thống
của dân tộc - truyền thống đền ơn đáp nghĩa. Trong kinh Phật dạy: “Gặp thời không có Phật, khéo thờ cha mẹ tức là thờ Phật”. Như
vậy, Đức Phật đã nâng địa vị cha mẹ lên ngang hàng với Ngài. Là phật tử
đến chùa học đạo, chúng ta phải biết ứng dụng Phật pháp một cách sống
động vào cuộc sống đời thường, chuyển tải những lời dạy vàng ngọc của
Đức Phật vào đời, mang lại niềm an lạc, hạnh phúc cho mọi người và tự
hoàn thiện nhân cách đạo đức của mình, sống đời hiền lương, hiếu kính
ông bà cha mẹ…
Người xưa có câu:
Chùa là tổ ấm ta về,
Chung tay vun đắp phước dày mai sau.
Sau những tất bật ngược xuôi giữa dòng đời, chúng ta về chùa tìm lại
sự bình an, thảnh thơi, vững chãi trong đời sống tâm linh. Về chùa gặp
thầy bạn cùng trao đổi đạo lý, kinh nghiệm tu hành, nghe tiếng kệ lời
kinh ngân vang chúng ta mới thấy giá trị đích thực của đời sống tinh
thần, tìm lại chút hơi ấm bên Đấng cha lành.
Hiếu hạnh là giá trị sống thắm đượm tính nhân văn cao cả. Người nào
không nhớ đến nguồn cội của mình thì không xứng đáng là một con người
chân chính. Tục ngữ có câu: “Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.
Tất cả chúng ta khi thọ nhận một điều gì phải suy nghiệm rằng từ đâu mà
có? Trong năm phép quán của người xuất gia mỗi khi thọ trai, phép quán
đầu tiên là: quán thức ăn này từ đâu mà có, công của người đàn na thí chủ đem đến cúng dường (nhất
kế công đa thiểu lượng bỉ lai xứ). Rồi từ đó phát nguyện cố gắng tu
hành thành tựu đạo nghiệp mới dám thọ nhận thức ăn này (vị thành đạo
nghiệp ứng thọ thử thực). Khi còn tại thế, Đức Phật từng dạy các vị tỳ
kheo: “Một vị tỳ kheo nghỉ dưới một bóng cây vào buổi trưa hè nóng
bức, khi rời bóng cây ra đi cũng phải nhớ ơn bóng cây đó đã che mát cho
mình”. Đến những vật vô tri như thế mà Phật dạy còn phải nhớ ơn,
huống nữa những trọng ân của Thầy Tổ, cha mẹ, tổ quốc, đàn na thí chủ,
chúng ta nỡ quên sao? Trong cuộc sống tương quan tương sinh này, chúng
ta thọ nhận rất nhiều ơn tình ơn nghĩa của mọi người quanh ta. Vì vậy,
ngày Vu Lan là dịp để chúng ta truy niệm, hướng tâm về những thâm ân đó
mà tìm cách đền đáp, dù chỉ trong muôn một.
Hiếu đạo là chân lý thuộc về tục đế. Đông phương hay Tây phương đều
phải giữ gìn hiếu đạo. Đó là bản sắc văn hóa đạo đức của nhân loại. Bất
cứ đất nước nào, xã hội nào cũng khuyến khích người dân giữ gìn hiếu
đạo. Tất cả mọi người đang hiện hữu trên cuộc đời này đều không được làm
trái với luân lý đạo đức đó. Bởi vì:
Nước biển mênh mông, không đong đầy tình mẹ,
Mây trời lồng lộng, không phủ kín công cha.
Tình cha nghĩa mẹ không một giới hạn nào có thể đo lường được. Từ vô
thỉ kiếp đến nay, nước mắt chúng ta khóc cha mẹ nhiều hơn nước trong bốn
biển. Kinh Tương Ưng Bộ, Đức Phật dạy: “Này các tỳ kheo, sữa mẹ mà
các ngươi đã uống trong khi các ngươi lưu chuyển luân hồi trong một thời
gian dài nhiều hơn nước trong bốn biển. Vì sao thế? Vì luân hồi là vô
thỉ, không sao đếm được. Lưu chuyển luân hồi của chúng sanh là trùng
điệp nên không thể nêu rõ khởi điểm. Vì vô minh che đậy, vì tham ái trói
buộc, tất cả các nghiệp hành của chúng sanh”. Chúng sanh luân hồi trong nhiều đời nhiều kiếp, “tiền tiền vô thỉ, hậu hậu vô chung”,
chịu nhiều khổ đau, do vô minh che đậy tánh giác mà tạo nghiệp thọ quả,
không biết lúc nào ra khỏi. Trong vòng luân hồi sanh tử đó, chúng ta
thọ ơn cha mẹ nhiều đời nhiều kiếp, tính không thể hết. Đó là lí do ngày
Vu Lan chúng ta làm mọi công đức lành, hồi hướng cho cha mẹ nhiều đời
quá khứ và hiện tại được an vui, phúc lạc.
Tóm lại, hiếu đạo là một trong những chuẩn mực đạo đức căn bản của xã
hội loài người. Dầu loài người có văn minh đến đâu, hiếu đạo vẫn không
bị xem là “lỗi thời” mà luôn được tôn vinh và ca ngợi qua tất
cả mọi thời đại, mọi xã hội. Hiếu hạnh là yếu tố định hình cho đời sống
luân lý đạo đức, mang lại bình an, hạnh phúc, góp phần ổn định trật tự,
an ninh xã hội. Mỗi mùa Vu Lan đến, chúng ta tổ chức thăm viếng, tặng
quà cho đồng bào nghèo, trẻ em mồ côi, người già neo đơn…, tất cả những
việc làm đó đều xuất phát từ ý nghĩa đền đáp công ơn tổ tiên, ông bà,
cha mẹ, tứ trọng ân…, thể hiện nếp sống “tốt đời đẹp đạo”, đem ánh sáng Phật Pháp xây dựng thế giới hòa bình, phúc lạc.
Thiền Tự Trúc Lâm Viên Giác
Mùa Vu Lan Báo Hiếu - PL. 2557