Tùy căn cơ người nghe, lời giảng dạy chỉ gom về một mối, là
muôn kinh, vạn kệ, hằng hà pháp môn cũng chỉ để giúp ta nhận ra, rằng
mỗi chúng sinh đều có Phật Tính sáng chói như nhau, nhưng nếu không
thấy, chỉ bởi vô minh che lấp mà thôi.
Nhận ra, và xóa sạch được bụi vô minh thì chúng sinh “sẽ thành Phật” đó, lập tức là “Phật đã thành”.
Không phải vô cớ mà Đức Phật khai thị Hội Pháp Hoa bằng lời xác định
một sự thật mới mẻ như thế. Sự thật này là kinh nghiệm của chính bản
thân Đức Phật khi ánh sao mai canh ba hiện lên rực rỡ, chiếu sáng cả khu
rừng mà sa môn Gotama đã ngồi thiền định dưới gốc cây bồ đề suốt bốn
mươi chin ngày đêm.
Đó là phút giây kỳ diệu của sự chứng ngộ.
Cũng khu rừng đó, gốc cây đó, con người, đó, ánh sao đó, nhưng tất cả
đều hoàn toàn mới mẻ, vì con người đó vừa bứt phá được mọi gông cùm
xiềng xích phiền não bằng thanh gươm trí tuệ.
Phải nhận ra cội rễ khổ đau mới có thể chặt đứt chúng để trở thành con người tự do, tự tại, vốn sẵn tiềm ẩn nơi mỗi chúng sanh.
Nhưng ở không gian và thời gian đó, sự thật này lại khó tin đến mức
khiến hơn năm ngàn vị Thanh Văn Duyên Giác hốt hoảng đứng dậy, rời Pháp
Hội, xuống núi!
Làm sao tin nổi là mọi chúng sinh, bất kể sang hèn giầu nghèo, khi nhận
ra được là trong hình hài phàm phu này, có một vị chân nhân, thì kẻ đó
đang là Phật!
Và, nếu chịu tin như thế rồi, việc còn lại chỉ là ân cần chăm sóc và
quán sát cái thân tâm phàm phu này, hăng hái lau chùi bụi bậm đi, tẩy
rửa uế nhiễm đi, sẽ thấy được vị chân nhân bên trong.
Nhưng vị chân nhân đó, dung mạo ra sao, già trẻ thế nào, để có thể
thấy hay không thấy? Dùng cái thân tướng phàm phu giả tạm, do kết hợp từ
đất, nước, gió, lửa, để đi tìm cái không hình không tướng, không biết
từ đâu đến và chẳng biết sẽ về đâu thì có dễ không?
Chắc là không, vì cõi ta-bà, muôn “Phật sẽ thành” vẫn nổi trôi trong biển khổ, hoặc phó mặc trầm luân, hoặc nhọc nhằn cầu học.
Kẻ phó mặc trầm luân, ví như đã an phận theo dòng sinh tử, còn người
cầu học mới phải khổ công nhọc trí, bôn ba tìm thầy, nương pháp để chỉ
cho cách tìm ra cái “đang ở trong ta”.
Một vị giảng sư, mỗi lần đăng tòa thuyết pháp, đều nhắc nhở đại chúng: “Ngoài
đời-thường, học vị nào, công việc nào cũng có lúc hoàn tất. Đạt kết quả
rồi, người đó có thể nghỉ ngơi, hưởng thụ công trình của mình, bằng
cách này hay cách khác. Nhưng với người cầu sự giác ngộ giải thoát thì
không có phút nào được ngưng nghỉ, bởi phút nào giải đãi, phút đó mất
ngay chính niệm; mất chính niệm thì thân, tâm, ý, theo vọng mà hành xử
ngay!”
Đây là lời nhắc nhở rất quan trọng cho những ai thực tâm cầu đạo.
Lời nhắc này cũng nói lên sự dễ, hoặc khó, trong việc lau bụi vô
minh, hiển lộ Phật Tính. Loại bụi này chẳng phải chỉ bám vào một nơi,
một chốn, cũng chẳng phải chờ gió, chờ mưa nó mới di chuyển, lây lan.
Để cho một ý bất thiện khởi lên mà không kịp nhận diện, nó có thể biến thành hành động, nhanh như tia chớp.
Tác hại hơn, nếu nó còn mưu lược phác họa chương trình, rồi thân tâm ý
cùng hỗ trợ nhau tích cực hành động thì chẳng bao lâu, giọt nước sẽ
biến thành sóng thần, thành cuồng phong bão tố!
Nhân vật Hitler chỉ không ngăn được thành kiến không ưa một chủng
tộc, mà dẫn đến việc sát hại hơn sáu triệu dân Do Thái vô tội trong
những lò hơi ngạt!
Lịch sử nhân loại từng chứng minh vô vàn sự bi thảm, mà Đức Phật đã cảnh giác: “Không
tỉnh thức nhận diện để kịp ngăn chặn những bất thiện ý, thì cũng như
coi thường một con rắn nhỏ, có thể khiến ta mất mạng, coi thường một đốm
lửa nhỏ, có thể thiêu rụi thôn làng”.
Suy ra từ lời dạy này, cũng chớ coi nhẹ điều thiện nhỏ, mà không làm, vì
dù sự việc điều thiện đó có nhỏ, nhưng khởi được ý-thiện và hành động
theo ý-thiện đó thì kết quả có thể vô lượng.
Trong sáu căn, Ý là kẻ chỉ đạo, rồi với sự hợp lực và tuân theo của năm căn kia, Ý nào khởi lên cũng có thể thành hành động.
Chính vì thế mà chúng ta tìm thấy trong Tạp A Hàm, riêng sự quan
trọng về việc hộ trì sáu căn đã được lồng vào câu chuyện về tỳ-kheo
Vangisa, suốt mười ba kinh.
Câu chuyện dẫn cho thấy những tiến trình nguy hiểm khi sáu căn được
thả lỏng. Thầy Vangisa là vị tỳ-kheo xuất sắc trong nhiều lãnh vực nghệ
thuật, từng được Đức Thế Tôn ngợi khen tài sáng tác thi kệ, nhưng vì
không dành đủ sự quan tâm tới sáu Căn khiến khi chúng đối trước Trần, đã
dễ nẩy ra Thức ngã mạn, rồi mất chính niệm đến nỗi suýt bi lụy vì nữ
sắc.
May nhờ có nội lực tu tập, thầy sớm nhận ra, bèn tìm tới Ngài Ananda, xin giúp đỡ.
Do việc này, một lần, Đức Thế Tôn đã nghiêm túc dạy rằng:
- Này các thầy tỳ-kheo, sáu căn của các thầy, mỗi căn là một đại dương
mênh mông, sâu thẳm. Trong mỗi đại dương đó đều có vô số loài thủy quái
sống giữa những dòng xoáy ngầm vô cùng hung hãn.
Các thầy chỉ là những chiếc thuyền nan, bập bềnh trên biển cả, nếu
không cẩn trọng trong từng phút giây, thuyền sẽ bị sóng ngầm và thủy
quái nhận chìm, tiêu diệt ngay!
Quả là một thí dụ gợi hình, đầy linh động, khiến kẻ lơ mơ như tôi mà
qua lời cảnh giác quý báu này, tôi đã bật nhớ, trong một lần giảng pháp,
giảng sư đã viết lên bảng một câu, bằng Hán tự:
“Phù vi đạo giả, như thị càn thảo, hỏa lai tu tỵ”
Nghĩa nôm na, tôi hiểu đại ý là “ Người cầu đạo, ví như kẻ đang gánh cỏ khô, thấy lửa, phải tránh xa.”
Lửa ở đây, tạm nhận diện là những tư duy và hành động sai lầm, từ mười
sử tiêu biểu, gồm tham, sân, si, mạn, nghi, thân kiến, biên kiến, tà
kiến, kiến thủ, giới thủ. Mười sử này khai triển thành tám vạn bốn ngàn
trần lao, cuốn ta trôi lăn trong dòng phiền não, sinh tử luân hồi.
Lửa tinh vi và mênh mông vô hình vô tướng như thế, lúc nào cũng vây
quanh đời sống, ẩn hiện dưới muôn hình vạn trạng, làm sao mà sự chểnh
mảng chẳng khiến ta dễ dàng bị đốt cháy!
Vừa chợt nhớ lại ví dụ này, tôi tưởng như gánh cỏ khô trên vai đang
được ai đó chất cho đầy hơn, nặng hơn, vì nó mang theo một thông điệp
không thể không đáng sợ : “Này, thân mạng đang vùi trong cỏ khô, hãy nhìn cho rõ, những gì là lửa nhé!”
Trên đường thiên lý hôm ấy, gió đi theo, và cùng cất tiếng hát với đoàn người gánh cỏ:
“Nhờ ơn Thầy chỉ dạy,
Cám ơn gánh cỏ khô
Vì cỏ, ta tránh lửa,
Xa lửa, gần Chân Như…”