Nằm về phía Đông Bắc tỉnh Ninh Bình, khu du lịch sinh thái hang động Tràng An nằm , được coi là “Vịnh Hạ Long trên cạn”. Với tổng diện tích 2.168 ha, được bao bọc bởi các dãy núi đá vôi, các hồ nước và hang động tạo thành một thế trận liên hoàn.

Các đầm nước được nối thông bởi 48 hang động xuyên thủy, trong hang có nhiều nhủ đỏ biến đồi tạo thành nét đặc trưng riêng của mỗi hang. Toàn khu được chia làm bốn khu chức năng chính đó là khu Bảo tồn đặc biệt Cố đô Hoa Lư, khu trung tâm, khu văn hoá tâm linh núi chùa Bái Đính và khu du lịch sinh thái hang động Tràng An.

Khu du lịch sinh thái hang động Tràng An còn lưu giữ được dấu tích của các triều đại, đền phủ mang dấu ấn lịch sử. Đặc biệt, ở đây có nhiều di vật, dấu tích của người tiền sử từ 5.000  - 30.000 năm trước trong các hang Búi, hang Trống.

Ngoài giá trị lịch sử, văn hóa, Tràng An còn được biết đến với giá trị đa dạng về sinh học, nơi đây lưu giữ được hệ động thực vật độc đáo, phong phú ít nơi nào có được, với hệ sinh thái trên cạn và dưới nước đan xen nhau. Hệ sinh thái trên cạn với hơn 600 loài thực vật, 200 loài động vật mà trong đó có nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam. Hệ sinh thái dưới nước bao gồm khoảng 30 loài động vật nổi, 40 loài động vật đáy, trong đó có nhiều loài quý hiếm, đặc biệt là Rùa cổ sọc cần được bảo vệ.

Nơi đây còn được ví như một “bảo tàng địa chất ngoài trời” toàn bộ khu vực Tràng An được bao bọc bởi các dãy núi đá vôi hình cánh cung giữa vùng chiêm trũng ngập nước. Các nhà khảo cổ và địa chất khẳng định khu hang động Tràng An - Hoa Lư xưa là một vùng biển cổ, cách ngày nay khoảng 251triệu đến 200 triệu năm, qua quá trình vận động địa chất mà kiến tạo nên. Những khe nứt của sự vận động đó tạo ra các dòng chảy trong hang động đá vôi.

Dưới chân các núi đá vôi, nhiều nơi có các hàm ếch, đó chính là dấu tích của biển tiến, biển thoái. Theo các nhà khoa học, các hang động kasrt nổi tiếng của vùng núi đá vôi Hoa Lư – Ninh Bình và phụ cận có cách đây 4000 năm  là một “Hạ Long ” ngày nay. Do đó, ngày nay người ta gọi vùng núi đá vôi Hoa Lư – Ninh Bình là “Hạ Long trên cạn”. Trong hệ thống hang động karst đặc sắc nhất là loại hang nước nằm ngang, xuyên qua lòng các dãy núi lớn, ngập nước thường xuyên, những hang, động này chuyển tải nước đối lưu chảy thông từ khe núi này đến khe núi khác thành một dòng nối liền giữa các thung với nhau.