Cột đá chùa Dạm
Đây là một tuyệt tác điêu khắc thời Lý,
được làm phiên bản đặt tại Bảo tàng Mỹ thuật VN. Theo các tài liệu, cột
đá này được tảng vào năm Quảng Hữu thứ 2 (1086), có tên chữ Lãm Sơn Tự.
Tồn tại cùng thời gian gần 1.000 năm qua, cột đá chùa Dạm vẫn còn nhiều
bí ẩn kỳ diệu chưa được làm sáng tỏ.
Nhìn tổng thể cột đá gồm phần trên khu
đất tròn dựng một cột đá lớn, không kể phần chôn sâu chìm, cột đá cao
khoảng 5m. Cấu trúc cột gồm 2 thớt khối, tượng hình vuông tròn trời đất.
Khối gốc như hộp vuông tiết diện, cạnh 1, 4 m và 1, 6 m. Khối ngọn trụ
trì, đường kính khoảng 1,3m.
 |
| Cột đá chùa Dạm |
Độc đáo ở chỗ dưới phần trụ tròn này
chạm nổi đôi rồng thời Lỏ, đầu vươn cao chầu vào viên ngọc tỏa sáng,
thân quấn quanh cột, đuôi ngoắc vào nhau. Đúng dạng rồng rắn thời Lý với
mào bốc lửa, bờm thành búi như cờ đuôi nheo bay lướt, thân tròn lẳn uốn
khúc thoăn thoắt có hình chữ S, chân chim năm móng.
|
Danh sách các hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia đợt đầu tiên dự kiến công bố vào cuối năm 2011.
Hiện có 21 đơn vị gửi đăng ký bảo vật quốc gia với 185 hiện
vật gửi về đăng ký. Trong số các hiện vật này có 10 hiện vật về Chủ tịch
Hồ Chí Minh, 14 hiện vật dân tộc học, 142 cổ vật và 19 hiện vật thời
hiện đại.
|
Điều đáng khâm phục cái tài khắc tạc ở chỗ đôi rồng uốn lượn nổi bật
giữa các hoa văn phụ hình hoa dây móc được chạm trổ một cách tinh xảo.
Vì thế mà từ bao đời nay, Lãm Sơn Tự mang trong mình chất hoành tráng,
nhìn xa đã bị thu hút, nhìn gần càng đẹp.
Sự bí ẩn, kỳ lạ của cột đá này trước hết
ở chỗ có rất nhiều giả thuyết cho rằng đây là một cột cờ. Ở phần trên
của cột đá, có những hốc được đục vuông vắn, có giả thuyết cho đó là
những mố để dựng một ngôi chùa một cột xưa kia (?!)
Giả thuyết được nhiều nhà khảo cổ học,
nghiên cứu văn hóa lịch sử uy tín đồng tình, thì cột đá chùa Dạm là
chiếc Linga (biểu tượng của dương vật). Đó cũng là một biểu tượng trong
tín ngưỡng phồn thực dân gian có nguồn gốc từ văn hóa Chăm Pa.
Một giả thuyết khác, phần đỉnh cột đá
cũng có thể là tòa sen, bởi hình tượng rồng đội tòa sen là mô típ rất
phổ biến ở trong các ngôi chùa Việt. Giả thuyết này được đưa ra dựa trên
cơ sở, những di vật thời Lý, như ở pho tượng A Di Đà của chùa Phật
Tích, ở đế bệ hình bát giác có trang trí những hình rồng, những hình
rồng này đều nằm ở phía dưới tòa sen, là nơi Phật ngồi. Và ở Bảo tàng
Lịch sử quốc gia còn lưu giữ cột đá chạm búp sen rồng cuốn, cũng có niên
đại thời Lý. Vì vậy, hình rồng được chạm khắc ở dưới tòa sen, bàn thờ
Phật vốn khá phổ biến vào thời nhà Lý.
Phật Bà nghìn tay nghìn mắt
Tín ngưỡng tôn thờ tượng hình Bồ Tát
Quan Thế Âm bằng gỗ, bằng đất nung và bằng đá hiện còn tồn tại xuất phát
từ đời nhà Mạc, cuối thế kỷ thứ 16 (1527-1592). Tượng Quan Thế Âm nghìn
tay nghìn mắt ở chùa Bút Tháp có niên đại khoảng từ giai đoạn này đến
khoảng đầu thế kỷ 17.
 |
| Phật bà nghìn tay nghìn mắt. Ảnh: Trần Trọng Dương. |
Tượng có những đường nét tinh tế, điêu
luyện và sự bố cục cân đối trong tư thế ngồi rất hùng tráng đạt đến đỉnh
cao mỹ thuật của Phật giáo Việt Nam.
Qua phân tích dưới khía cạnh “lục căn
diệu dụng”, còn có ý nghĩa là tri-hành hợp nhất (nghĩa là có bao nhiêu
bàn tay là có bấy nhiêu con mắt; có biết là có làm, có làm là có biết)
thì ở mỗi bức tượng: nếu có 100 tay nhưng tới 1.000 mắt thì chỉ là biểu
hiện cho việc biết nhiều làm ít, không lợi ích gì cho chúng sinh. Ngược
lại, nếu có 1.000 tay nhưng chỉ 100 mắt thì làm nhiều, làm một cách
nhiệt tình, nhưng do không biết đầy đủ nên đem lại tổn hại cho chúng
sinh. Chính vì thế, hình tượng Phật Bà Quan Âm nghìn tay nghìn mắt của
người Việt không phải là ảo ảnh, ảo tượng phi lý của nhân dân (như có
người đã lầm tưởng), mà đó chính là hiện thực sinh động nhất của con
đường Bồ tát đạo. Nếu đi đúng con đường ấy thì khả năng làm lợi ích an
lạc cho chúng sinh là rất lớn.
Pho tượng này đã được Viện Bảo Tàng Mỹ
Thuật Việt Nam chọn làm mẫu để tạc lại. Bức tượng tạc lại này nhiều lần
được đem đi ra ngoại quốc để triển lãm và tiếp tục được chọn làm tượng
mẫu để điêu khắc hàng nghìn pho tượng lớn nhỏ khác nhau và được thỉnh về
tôn trí rất nhiều chùa trong nước cũng như ở hải ngoại.
Theo: baodatviet.vn